ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Εμείς, οι μαθητές της ΣΤ΄ τάξης του 11ου Δημοτικού Σχολείου Καβάλας, θέλοντας να σας δώσουμε μια γεύση απ' τα αξιοθέατα της πόλης μας, αποφασίσαμε να βαδίσουμε στα χνάρια του Μεχμέτ Αλή της Αιγύπτου, που γεννήθηκε και κατοίκησε στην πόλη μας. Περπατήσαμε λοιπόν τη Θεοδώρου Πουλίδου, δρόμο της Παναγίας, όπως ονομάζεται η παλιά πόλη της Καβάλας. Στα δεξιά μας συναντήσαμε το Ιμαρέτ και λίγα μέτρα πιο πάνω το σπίτι του Μεχμέτ Αλή. Δυστυχώς και τα δυο τα βρήκαμε κλειστά κι έτσι δεν μπορέσαμε να τα δούμε εσωτερικά.. Ρωτήσαμε και μάθαμε ότι ένας συντοπίτης μας, τα νοίκιασε για πολλά χρόνια απ' την Aιγυπτιακή κυβέρνηση, στην οποία ανήκουν, με σκοπό να τα αναπαλαιώσει και να τα μεταμορφώσει σε τουριστικές επιχειρήσεις. Ελπίζουμε και ευχόμαστε να μη χαθεί τίποτε απ' τα αυθεντικά Aιγυπτιακά στοιχεία τους. Βλέπετε τα θεωρούμε κομμάτι της ιστορίας της πόλης μας.
Λίγα λογια για τον Μεχμέτ Αλή
Ο ιδρυτής της Αιγυπτιακής δυναστείας Μωχάμετ Άλυ (ή τουρκικά Μεχμέτ Αλή πασάς) γεννήθηκε στην Καβάλα το 1769.Ήταν γιος του αλβανικής καταγωγής αγροφύλακα και ''δερβέναγα'' Ιμπραήμ και πατέρας του περιβόητου Ιμπραήμ της Ελληνικής Επανάστασης. Από μικρός έμεινε ορφανός και υιοθετήθηκε απ' τον φρούραρχο της Καβαλας,
ο οποίος τον πάντρεψε με μια πλούσια συγγενή του (απ' την οποία απέκτησε 5 από τα 95 του παιδιά) και τον προώθησε στη στρατιωτική ιεραρχία. Παράλληλα ασχολήθηκε με το εμπόριο του καπνού.
Διακρίθηκε στις πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον του Ναπολεόντα Βοναπάρτη (1798-99) στην Αίγυπτο. Το 1805 κατέλαβε, με την έγκριση του σουλτάνου Σελίμ Γ΄, το αξίωμα του αντιβασιλιά (Βαλή) της Αιγύπτου με το βαθμό του πασά. Το 1817 ίδρυσε στην Καβάλα ένα τεράστιο οικοδόμημα, το Ιμαρέτ, ως ιεροδιδασκαλείο αρχικά κι αργότερα ως φιλανθρωπικό ίδρυμα. Ο Μωχάμετ Άλυ, πειθαρχώντας στις υποδείξεις του επικυρίαρχου του σουλτάνου Μαχμούτ Β',αντέδρασε ενεργά στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 και συμφώνησε στην εκστρατεία (1824-27) του γιου του Ιμπραήμ εναντίον της Πελοποννήσου. Το μόνο κέρδος του από την εκστρατεία αυτή ήταν η προσάρτηση στην Αίγυπτο της Κρήτης (ως το 1841) και της Θάσου (που παρέμεινε Αιγυπτιακή ως το 1908). Ωστόσο, η εκστρατεία του εναντίον της επαναστατημένης Ελλάδας δεν θα μπορούσε να τον κατατάξει στους μισέλληνες, μια και η στάση που επέδειξε απέναντι στους Έλληνες της Αιγύπτου υπήρξε ιδιαίτερα φιλική. Στη διάρκεια της βασιλείας του κατόρθωσε, μέσα σε λίγα χρόνια, να βάλει τα θεμέλια της αναδιοργάνωσης του κράτους του Νείλου σε όλους τους τομείς. Ποτέ όμως δε λησμόνησε τη γενέτειρά του. Όσοι συμπατριώτες του Καβαλιώτες κατέφευγαν στην Αίγυπτο, έβρισκαν προστασία.Ο Μεχμέτ Αλή πέθανε στην Αλεξάνδρεια στις 2 Αυγούστου 1849, σε ηλικία 80 ετών και κηδεύτηκε με αφάνταστες εκδηλώσεις πένθους όλων των κατοίκων.
Το σπίτι του Μεχμέτ Αλή
Το σπίτι της οικογένειας του Μεχμέτ Αλή,
αυτό δηλαδή στο οποίο γεννήθηκε και μεγάλωσε, κτίστηκε στα 1720 και σώζεται, μέχρι σήμερα, σε πολύ καλή κατάσταση.Βρίσκεται σε τέτοια θέση,
ώστε να έχει πανοραμική θέα απ' όλες τις πλευρές.Απ' την είσοδο του ατενίζει το λιμάνι της Καβάλας και απ' την άλλη πλευρά έναν πανέμορφο κόλπο.Το σπίτι αυτό αναστηλώθηκε προπολεμικά και μέχρι λίγο καιρό πριν λειτουργούσε ως μουσείο. Η οικία της οικογένειας του Μωχάμετ Άλυ, όπως μας παραδίδεται σήμερα,πρέπει να ήταν ένα από τα μεγαλύτερα και καλύτερα αρχοντικά της μικρής τότε πόλης της Καβάλας των 3.000-4.000 κατοίκων.Η οικονομική κατάσταση όμως της οικογένειας του την εποχή που ζούσε στην Καβάλα, όπως προκύπτει απ΄τα στοιχεία που έχουμε, δημιουργεί ερωτηματικά. Φαίνεται αδύνατο,ο πατέρας του, ένας κατώτερος υπάλληλος των μέσων του 18ου αι. να μπορεί να συντηρεί ένα τόσο μεγάλο σπίτι, που η κάλυψη του φτάνει τα 330 τ.μ. περίπου. Έτσι οδηγούμαστε σε δυο εναλλακτικές υποθέσεις:α.
Ότι το κονάκι δεν είναι το πατρικό σπίτι του Μωχάμετ Άλυ δε γεννήθηκε δηλαδή εδώ, αλλά στεγάστηκε σ' αυτό, όταν απέκτησε κάποια οικονομική άνεση.β.
Ότι το σπίτι είναι το πατρικό του, που επεκτάθηκε όμως αργότερα, είτε όταν αυτός απέκτησε κάποια οικονομική άνεση ή σε μεταγενέστερη εποχή.
Το κονάκι έχει δυο ορόφους και αποτελείται από δυο επιμέρους ενότητες. Οι ενότητες αυτές μπορούν να λειτουργήσουν και ανεξάρτητα, αφού υπάρχουν δυο είσοδοι. Στη νότια ενότητα βρίσκεται το selamlik, το οποίο περιλαμβάνει τους χώρους της ημερήσιας διαμονής και εργασίας των ανδρών και τους χώρους υποδοχής των επισκεπτών τους. Στη βόρεια ενότητα βρίσκεται το harem που περιέχει τους χώρους των γυναικών, με τις εξυπηρετήσεις του καθημερινού νοικοκυριού και συγχρόνως τους περισσότερο ιδιωτικούς χώρους όλης της οικογένειας. Στα ισόγεια των δυο ενοτήτων συγκεντρώνονταν όλες οι οικιακές δραστηριότητες του σπιτιού, χωρίς να υπάρχει μεταξύ τους καμιά εσωτερική επικοινωνία. Πιο αναλυτικά,ο κάτω όροφος περιλαμβάνει το στάβλο για τα μεγάλα ζώα, ένα κελάρι για τη φύλαξη των τροφίμων και την κουζίνα, την οποία δεν μπορείς να δείς. Το μόνο που βλέπεις, είναι ένα ντουλάπι,τα ο οποίο περιλαμβάνει ένα ξύλινο κουτί, που περιστρέφεται γύρω από έναν κατακόρυφο άξονα. Σ' αυτό το δίσκο τοποθετούσαν οι γυναίκες τα πιάτα με το φαγητό, χωρίς να έρχονται σε οπτική επαφή με τους άντρες. Ο δεύτερος όροφος περιλαμβάνει το δωμάτιο του χαρεμιού,όπου κοιμόταν όλες οι παλακίδες,τα ιδιαίτερα δωμάτια του πασά και το δωμάτιο της ευνοούμενής του παλλακίδας. Επίσης περιλαμβάνει το σοφά, με υπερυψωμένη εξέδρα στο νότιο άκρο του. Ο σοφάς ήταν ο χώρος που ενοποιούσε τις μονάδες των δωματίων, που δεν είχαν άλλη επικοινωνία μεταξύ τους και όπου μεταφερόταν τις περισσότερες ώρες της ημέρας τους καλοκαιρινούς μήνες η καθημερινή ζωή. Επίπλωση στο σπίτι δεν υπάρχει. Προφανώς μεταφέρθηκε στην Αίγυπτο με εντολή του Μεχμέτ Αλή.Τα δωμάτια στέκουν έρημα, με μόνο διακοσμητικό στοιχείο τις ξύλινες εντοιχισμένες ντουλάπες και τα τζάκια. Το οικόπεδο,στο οποίο είναι χτισμένο το σπίτι και το οποίο ανήκει στην Αιγυπτιακή κυβέρνηση, είναι πολύ μεγάλο. Περιλαμβάνει πολύ μεγάλο κήπο, τον οποίο φροντίζει μέχρι σήμερα ο Καβαλιώτικος δήμος. Μετά το θάνατο του Μεχμέτ Αλή, το 1934, οι Έλληνες της Αιγύπτου, θέλοντας να τον τιμήσουν, αποφάσισαν να στήσουν μπροστά στο σπίτι του έναν πανέμορφο μπρούντζινο έφιππο αδριάντα, έργο του γλύπτη Δημητριάδη. Τα αποκαλυπτήρια του αγάλματος έγιναν στις 6-12-1940.
Το Ιμαρέτ
Το 1817 ο Μεχμέτ Αλή ίδρυσε στην Καβάλα, ένα τεράστιο οικοδόμημα,το Ιμαρέτ. Αυτό το κομψοτέχνημα της ισλαμικής αρχιτεκτονικής χτίστηκε πολύ κοντά στη θέση του αρχαίου ιερού της Παρθένου.
Μέχρι το 1902 λειτούργησε ως ιεροδιδασκαλείο. Διέθετε διδακτήριο με εσωτερικούς μαθητές και οκτώ καθηγητές.
Από το 1902 ως το 1923 υπήρξε φιλανθρωπικό ίδρυμα.
Η εργασία έγινε στα πλαίσια του προγράμματος "ΜΕΛΙΝΑ-Εκπ/ση & Πολιτισμός" τον Ιούνιο του 2002 από τους παρακάτω μαθητές και μαθήτριες της Στ τάξης:
ΑΝΔΡΕΑΔΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ
ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ
ΒΕΡΓΙΔΗΣ ΘΑΝΑΣΗΣ
ΔΗΜΗΤΡΟΒ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ
ΖΟΥΡΟΣ ΖΑΦΕΙΡΗΣ
ΘΕΟΔΩΡΙΔΟΥ ΒΙΒΗ
ΚΑΜΠΟΥΡΗΣ ΚΩΣΤΑΣ
ΚΟΡΡΑ ΒΟΥΛΑ
ΚΡΟΥΣΤΑΛΛΗΣ ΓΡΗΓΟΡΗΣ
ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ ΣΑΒΒΑΣ
ΛΕΣΗ ΜΙΚΕΛ
ΜΑΤΖΑΝΑ ΙΩΑΝΝΑ
ΟΒΑΚΙΜΙΑΝ ΑΝΔΡΕΑΣ
ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΑΝΤΩΝΗΣ
ΠΕΤΕΙΝΟΥ ΝΑΤΑΣΑ
ΣΩΤΗΡΓΙΑΝΝΙΔΟΥ ΚΩΝ/ΤΙΝΑ
ΤΖΙΜΠΙΤΖΙΔΗΣ ΗΛΙΑΣ
ΤΣΟΛΕΡΙΔΟΥ ΑΓΑΘΗ
ΧΑΣΑ ΕΛΝΤΑ
Η ΔΑΣΚΑΛΑ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ : ΚΑΠΝΟΠΟΥΛΟΥ ΕΛΕΝΗ