[ Κεντρική σελίδα ] [ Το σχολείο μας ] [ Αναμνήσεις]  [ Δραστηριότητες ] [ Το Πρόγραμμα "Μελίνα" ]

Σ’αυτές τις σελίδες θα βρίσκετε επιλεγμένα αποσπάσματα ή και ολόκληρα κείμενα από την ελληνική λογοτεχνία. Τα κείμενα αυτά θα είναι επίκαιρα αλλά θα υπάρχουν και άλλα τα οποία μας αρέσουν και αξίζει να τα (ξανα)διαβάσει κανείς. Επίσης, θα σταχυολογούμε άρθρα από εφημερίδες ή περιοδικά και θα υπάρχουν links σε σελίδες που μας αρέσουν. Η σελίδα αυτή θα ανανεώνεται και θα εμπλουτίζεται (ελπίζουμε) συνεχώς.

Μικρό Αναγνωστήριο

• Βάρναλης
   

• Αναγνωστάκης
  Ανάγνωση  (διαβάζει: Αναγνωστάκης Mανόλης, O Mανόλης Aναγνωστάκης διαβάζει Aναγνωστάκη, Διόνυσος 1977)
   

• Ρίτσος (Ρωμιοσύνη)  
  Ανάγνωση   (διαβάζει: Ρίτσος Γιάννης, Ανέκδοτη ηχογράφηση, Woodberry Poetry Room, 1964)

• Ρίτσος (Όνειρο καλοκαιρινού μεσημεριού)  
  
   
• Aνδρέας Κάλβος
   
• Κωστής Παλαμάς
   
• Μιχάλης Κατσαρός 
   
• Η μνημειώδης ομιλία του Ξενοφώντα Ζολώτα στο Πανεπιστήμιο του Harvard το 1954

• Ρήγας Βελεστινλής - Το τελικό κείμενο του Θούριου
   
• Διονύσιος Σολωμός:  Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι
   
• Φωτογραφίες βραβευμένες με Πούλιτζερ
  Σκληρές φωτογραφίες από την 11η Σεπτεμβρίου, τον πόλεμο του Κόλπου, τη Σομαλία, την Παλαιστίνη, το σεισμό στην Αρμενία κ.ά.
• Δείτε φωτογραφίες της Βούλας Παπαϊωάννου από μια Ελλάδα που χάθηκε

Links με ενδιαφέρον (εξωτερικά)

Links με ενδιαφέρον (εσωτερικά)

Αϊνστάιν γένους...θηλυκού
Τα λιοντάρια δεν την πείραξαν... Mια απίστευτη ιστορία
Περί «Νέας Εποχής»
Αρμαγεδδών σε είκοσι χρόνια
Εμπόριον παχυσαρκίας
Οι σκλάβοι των παιχνιδιών (Όσα δεν γνωρίζατε για την Barbie)
Day After Tomorrow
Οδηγός ψηφιακών βιβλιοθηκών 
Ψυχαγωγία στη γυάλα
 

Η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα ενωμένη εναντίον του δημιουργισμού

Επίκαιρα κείμενα

 Πατρίδα μου ο παππούς

Θυμάσαι που ζωγράφιζες μαζί μου κύκλους στο χώμα; Θυμάσαι την κούνια που μου φτιαξες από ένα κομμάτι ξύλο και την κρέμασες μ' ένα σχοινί στη μεγάλη ελιά στην αυλή; Που αποκοιμήθηκες ένα καλοκαιριάτικο μεσημέρι κοιτώντας με και ξύπνησες φοβισμένος ότι μ' είχες με το βάρος σου χτυπήσει; Που έπαιζες μαζί μου κρυφτό και δεν μ' έβρισκες ποτέ, που μ' έβαζες να κρατώ και το δικό σου παγωτό, κι επειδή αυτό όλο έλιωνε το έγλειφα στα κρυφά κι εσύ έκανες πως δε μ' έβλεπες; Θυμάσαι που παίζαμε λάστιχο; Το έδενες στη μια άκρη στο ξύλινο καρεκλάκι σου, στην άλλη το κρατούσες και γω χοροπηδούσα μια απ' τη μια και μια απ' την άλλη, μετρώντας περήφανη ως το δέκα. 'Η εκείνο το μικρό, μπλε τετραδιάκι μου; Σου έδειχνα τα πρώτα μου γράμματα, κι εσύ που δεν τα 'χες μάθει για να με διορθώνεις, τα έβρισκες πάντα τέλεια. Με φώναζες Σουσού Μαντάμ, επειδή έτσι ήθελα, μ' άφηνες να κάθομαι δίπλα σου στο κοντό σκαμνί κι έπινες εσύ ούζο κι εγώ νερό σ' ένα ίδιο ποτηράκι. Θυμάσαι το υποβρύχιο βανίλια-φράουλα με την 'Ολιβ του Ποπάυ στο κουτί, τις ταινίες με τη Βουγιουκλάκη, το ποδηλατάκι με τις βοηθητικές, τον καστανοκόκκινο Μαξ, που έκανα ένα βήμα προς το μέρος του να τον ταΐσω κι όταν με πλησίαζε έτρεχα σε σένα φοβισμένη; Την κασετίνα με τα Καρέλια σου ή την πίπα σου, που γίνονταν παιχνίδια μου και καμωνόμουν παίρνοντας πόζες πως ήτανε δικά μου; Και τη γιαγιά που σαν μ' έβλεπε θύμωνε, σου φώναζε και μονολογώντας μέσα απ' τα δόντια τ' άλλαζε μεριά; Όλο σε μάλωνε, παππού, αλλά εσύ δεν άφηνες κανέναν να με μαλώσει.
Πέρασαν παρελάσεις, κάλαντα, ποιήματα και μαζί και χρόνια, πιο γρήγορα απ' ότι μπορούσα να φανταστώ. Κι εσύ κι η γιαγιά πάντα εκεί. Να 'μαι η καλύτερη στα μάτια σας, η χαρά που γεννιέται στο πίσω απ' τα χοντρά γυαλιά βλέμμα σας μοναχά κοιτάζοντάς με. Μου μάθατε χωρίς λόγια την αγάπη και την περηφάνεια. “Να φέρεσαι όπως η βροχή στους τσίγκους. Ρυθμικά, μ' ανωτερότηταˮ, έγραψε ο Ελύτης κι εσείς μου το 'χατε ήδη δείξει πριν καν το διαβάσω. Όμως μαζί μ' αυτά ήρθε κι η εποχή που ο ελληνικός καφές και οι κουβέντες μας φάνταζαν για μένα ανούσια, περιττά ή δεδομένα. Κι ύστερα έφυγε η γιαγιά. Κι εγώ ερχόμουν σε σένα, παππού, όλο και πιο βιαστικά, όλο και πιο λίγο κι όλο κάτι έλειπε. Κι όλο ένα μάθημα, μια δουλειά, ένα ραντεβού, ένας τύπος – που δεν ήταν καν ο ένας – ήταν πιο σημαντικά. Και δεν έφταιγε η κακή τηλεφωνική σύνδεση ή η φτωχή ακοή σου που δεν άκουγες τα σ' αγαπώ ή τις αληθινές μου σκέψεις. Σ' επισκέφτηκα στις γιορτές και μου φάνηκες άχρωμος κι αδύναμος κι εκείνο το παραπονιάρικο παιδικό βλέμμα άνηκε πια στο δικό σου μισολιωμένο κορμάκι. Με κοίταζες και καμάρωνες, μα προς το τέλος ξεχνούσες τί είχαμε πει κι όλο ρωτούσες και ξαναρωτούσες “Εσύ είσαι, Χριστίνα;”. “Ναι,παππού”, σου λεγα και σ' αγκάλιαζα. Μα δε σου είπα πως έχω αρχίσει να στεγνώνω και ν' αδειάζω παππού, να νιώθω πως χάνω την πίστη μου σε Θεό κι ανθρώπους. Ανθρώπους που δεν σου μοιάζουν.
Σήμερα γιορτάζεις, παππού, και στριφογυρνάς τόσο επίμονα στο μυαλό μου. Θα στρίψω ένα τσιγάρο και θα πώ πως είναι κλεμμένο απ' τα Καρέλια σου. Θα πιω ελληνικό καφέ, θα φορέσω ένα απ' τα φουστάνια μου και θα ξαναγίνω για λίγο η Σουσού Μαντάμ σου. Θα ανάψω ένα κερί για σένα και θα προσευχηθώ στον Θεό σου. Κι αν οι γιορτές σου θα μας βρίσκουν χώρια, θέλω να σκέφτομαι πως τέτοια μέρα σε περιτριγυρίζουν στο ξύλινο σκαμνάκι σου αυτοί που σ' αγαπούν. Πως δεν είσαι μόνος, όπως φοβάσαι. Πως δε θα 'σαι και δεν ήσουν ποτέ. Φύλαγε τον εαυτό σου, παππού, γιατί αν χαθείς και εσύ, θα ξεθωριάσει κι άλλο ο παιδικός, αμόλυντος εαυτός μου κι εκείνα τα ματάκια που δε θέλανε πολύ να φωτιστούν. Και πού να τά βρω, παππού, και ποιος να μου τα δώσει πίσω...

19/01/2012
Χριστίνα Τσενίκογλου protagon.gr

Κι αν γινόμασταν όλο και καλύτεροι; / Are We Getting Nicer?  

Είναι πολύ εύκολο να συμπεραίνει κανείς πως ο κόσμος πάει κατά διαόλου. Επιτρέψτε μου λοιπόν να ισχυριστώ το αντίθετο και να σας δώσω μερικούς λόγους να είμαστε ευγνώμονες σε αυτές τις εποχές. Παρά την σκυθρωπή ατμόσφαιρα, τα ιστορικά δεδομένα δείχνουν πως τους τελευταίους αιώνες η αξιοπρέπεια των ανθρώπων έκανε πελώρια βήματα προς τα εμπρός.

Ο πόλεμος υποχωρεί και η ανθρωπότητα γίνεται λιγότερο βίαιη, λιγότερο ρατσιστική και λιγότερο σεξιστική -και τις τελευταίες δεκαετίες αυτή η ηθική πρόοδος επιταχύνεται. Για να το θέσουμε ορθά-κοφτά: οι άνθρωποι φαίνεται να γινόμαστε όλο και καλύτεροι.

Αυτή είναι η κεντρική ιδέα ενός εντυπωσιακά καλού βιβλίου που μόλις εξέδωσε ο καθηγητής ψυχολογίας του Χάρβαρντ Στίβεν Πίνκλερ (Steven Pinkler). Τίτλος του είναι «οι καλύτεροι άγγελοι της φύσης μας» και στοιχηματίζω πως θα κερδίσει το επόμενο βραβείο Πούλιτζερ στην κατηγορία των μελετών.

 «Σήμερα ίσως να ζούμε την πλέον ειρηνική περίοδο του είδους μας», γράφει ο Πίνκερ και περιγράφει την υποχώρηση της βίας ως «το σημαντικότερο πράγμα που συνέβη ποτέ στην ανθρώπινη ιστορία». Αναγνωρίζει πως «σε έναν αιώνα που ξεκίνησε με την 11η Σεπτεμβρίου, το Ιράκ και το Νταρφούρ, ο ισχυρισμός πως ζούμε σε μια εξαιρετικά ειρηνική περίοδο μπορεί να σας φαίνεται σαν κάτι ανάμεσα σε παραίσθηση ή αισχρότητα».

Κι όμως. Ακόμα και τον 20ό αιώνα, που έγινε διάσημος για τους παγκόσμιους πολέμους και τις γενοκτονίες του, μόλις γύρω στο 3% των ανθρώπων πέθανε από ανθρωπογενείς καταστροφές. Αντιθέτως, μια μελέτη σε σκελετούς ιθαγενών Αμερ-ινδιάνων έδειξε πως σχεδόν το 13% ανάμεσά τους είχε υποκύψει σε τραύματα. Και το 17ο αιώνα, ο τριακονταετής πόλεμος μείωσε το γερμανικό πληθυσμό κατά το 1/3. Οι πόλεμοι συνεχίζουν να βρίσκονται στα πρωτοσέλιδα, αλλά σήμερα είναι πολύ σπανιότεροι και σκοτώνουν λιγότερους ανθρώπους. Πολλοί ακαδημαϊκοί το έχουν ήδη εντοπίσει αυτό, όπως ιδίως ο Τζόσουα Γκολντστάιν (Joshua S. Goldstein) στο τελευταίο του βιβλίο «νικώντας τον πόλεμο στον πόλεμο: η παγκόσμια παρακμή των ενόπλων συρράξεων». Ο Γκολντστάιν επισημαίνει επίσης πως είναι μύθος πως στους σύγχρονους πολέμους πεθαίνουν αναλογικά περισσότεροι άμαχοι.

Το ίδιο δείχνουν τα ποσοστά των ανθρωποκτονιών, που σήμερα είναι πολύ μικρότερα από ότι στους περασμένους αιώνες. Στη Βρετανία, το ποσοστό των δολοφονιών έπεσε κατά πάνω από 90% από τα επίπεδα που βρισκόταν το 14ο αιώνα.

Κι ύστερα υπάρχουν τα μυριάδες επεισόδια συνηθισμένης βίας, που κάποτε ήταν μόνιμο στοιχείο της καθημερινής ζωής των ανθρώπων. Ένα συνηθισμένο παιχνίδι στη μεσαιωνική Ευρώπη ήταν να καρφώνουν μια γάτα ζωντανή σε ένα στύλο και να την κουτουλάνε ως ότου πεθάνει. Ένας από τους λόγους που έκανε αυτό το παιχνίδι τόσο διασκεδαστικό, ήταν πως η γάτα μπορεί να έβγαζε το μάτι κάποιου από τους διαγωνιζομένους.

Σκεφτείτε τα παραμύθια και τα παραδοσιακά παιδικά τραγουδάκια. Μια πανεπιστημιακή έρευνα βρήκε πως τα παιδικά τηλεοπτικά προγράμματα παρουσιάζουν 4 βίαιες σκηνές ανά ώρα, ενώ τα παραδοσιακά τραγουδάκια ... 52.

Η παρακμή της βίας επαληθεύεται και στους άλλους πολιτισμούς. Όταν μάθαινα κινέζικα, ξαφνιάστηκα όταν έπεσα σε ιδεογράμματα που έδειχναν ένα μαχαίρι δίπλα σε μια μύτη: προφερόμενο «yi», αυτό σημαίνει «κόψιμο μύτης για τιμωρία». Σήμερα αυτός ο συνδυασμός ιδεογραμμάτων έχει εξαφανιστεί. Το βιβλίο του Πίνκερ μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση γιατί συχνά ασχολούμαι επαγγελματικά με γενοκτονίες και καταπιέσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ήμουν έξαλλος που το Νταρφούρ δεν προκάλεσε κάποια δυναμικότερη απάντηση από τις δυτικές κυβερνήσεις, αλλά ενθουσιάστηκα με το πώς διαμαρτύρονταν οι Αμερικανοί φοιτητές, εξ ονόματος των συνανθρώπων τους που κατοικούσαν στην άλλη άκρη του κόσμου.

Κι αυτό αντανακλά μια άλλη νέα πραγματικότητα: υπάρχει σήμερα παγκόσμια συναίνεση πως η σφαγή αμάχων είναι απαράδεκτη. Μερικές κυβερνήσεις μπορεί ακόμα να εξαπολύουν μαζικά θηριωδίες, αλλά σήμερα αναγκάζονται να προσλαμβάνουν λομπίστες και υπευθύνους δημοσίων σχέσεων για να εξωραΐσουν τα κρίματά τους.

Αντιθέτως, ως πολύ πρόσφατα η γενοκτονία ήταν απλά ένας συνήθης τρόπος διεξαγωγής πολεμικών επιχειρήσεων. Στη βίβλο αναφέρονται επανειλημμένα παρόμοια περιστατικά («οὐ ζωγρήσετε ἀπ᾿ αὐτῶν πᾶν ἐμπνέον», Δευτ. 20:16). Οι εξ Ευρώπης Αμερικανοί δεν έβλεπαν τίποτα κακό στην εξολόθρευση των ιθαγενών Αμερικανών ινδιάνων. Ένας από τους ήρωές μου, ο Θεόδωρος Ρούσβελτ (Theodore Roosevelt) που αργότερα τιμήθηκε με βραβείο Νόμπελ ειρήνης, έγραψε σχετικά: «εντάξει, δε φτάνω στο σημείο να λέω πως "μόνος καλός ινδιάνος είναι ο νεκρός ινδιάνος", αλλά πιστεύω πως αυτό ισχύει για τους εννιά στους δέκα και δε θα χασομερούσα και πολύ για να ερευνήσω την περίπτωση του δέκατου».

Ο ρυθμός την ηθικής προόδου επιταχύνθηκε εντυπωσιακά τις τελευταίες δεκαετίες. Ο Πίνκερ σημειώνει πως σε ζητήματα σαν τα πολιτικά δικαιώματα, το ρόλο των γυναικών, τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων, την κακοποίηση παιδιών και τη μεταχείριση των ζώων, «οι συμπεριφορές των συντηρητικών ακολούθησαν κατά βήμα εκείνες των προοδευτικών, με αποτέλεσμα οι σημερινοί συντηρητικοί και είναι πιο φιλελεύθεροι από τους... φιλελεύθερους του παρελθόντος».

Οι λόγοι για αυτές τις θετικές εξελίξεις είναι πολύπλοκοι, αλλά μπορεί να σχετίζονται με την επέκταση της εκπαίδευσης, την μείωση του σοβινισμού και την αυξανόμενη εμπάθεια με την οποία οι άνθρωποι μπαίνουν στη θέση των συνανθρώπων τους.

Φυσικά ο κόσμος αντιμετωπίζει ακόμα βία και ωμότητα. Εξάλλου, γι' αυτά τα πράγματα γράφω όλο το χρόνο στα κείμενά μου! Αλλά ας κάτσουμε για μια στιγμή κι ας αναγνωρίσουμε την επιτελεσθείσα πρόοδο κι ας ευχαριστήσουμε για την ικανότητα του ανθρώπου να δείχνει συμπόνια και να εξελίσσεται ηθικά.

Νίκολας Κριστόφ    Δεκέμβριος 2011 ©New York Times

Πέθανε ο Σουηδός ελληνιστής Στούρε Λίνερ (Sture Linnér)

Η Ελλάδα έχασε έναν πολύτιμο φίλο της

Από τους πιστούς και πολύτιμους φίλους της Ελλάδας, που αγάπησε βαθιά τη χώρα μας και συνέδεσε το όνομά του με αυτή, δείχνοντας έμπρακτα την αγάπη του, ο ελληνιστής, Σουηδός καθηγητής Στούρε Λίνερ (Sture Linnér) έφυγε από τη ζωή στα 92 του στις 25 Μαρτίου του 2010. Αγάπησε και σπούδασε τον ελληνικό πολιτισμό και απέκτησε τον τίτλο του καθηγητή της Ελληνικής Γλώσσας στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλας. Στην Κατοχή μάλιστα βρέθηκε στην Ελλάδα με τον Σουηδικό Ερυθρό Σταυρό, βοηθώντας τους Έλληνες τα δύσκολα εκείνα χρόνια και μεταφέροντας τρόφιμα με πλοία. Αργότερα στήριξε τον αντιδικτατορικό αγώνα, ενώ η προσφορά του ήταν σημαντική και στο έργο της Σουηδικής Επιτροπής για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα. Ο Στούρε Λίνερ έγινε αναπληρωτής γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, όπου εργάστηκε επίσης με σημαντικό έργο. Μέσα από τη λογοτεχνική, φιλολογική του δραστηριότητα και την αρθρογραφία του πρόβαλε ιδιαίτερα τη σύγχρονη Ελλάδα. Συνέβαλε μάλιστα σημαντικά με τη μετάφραση του έργου του Γιώργου Σεφέρη, στην απονομή του βραβείου Νομπέλ στον ποιητή. Παντρεμένος με την Κλειώ Ταμπακοπούλου, έζησε για πολλά χώρα στην Ελλάδα. Το 2004, η ελληνική κυβέρνηση του απένειμε τον τίτλο του Πρεσβευτή του Ελληνισμού. Τη θλίψη τους για τον θάνατο του ελληνιστή καθηγητή και φιλέλληνα, το όνομα του οποίου μένει στην Ιστορία συνδεδεμένο με τον Όμηρο, τον Αισχύλο, τον Σεφέρη, το Βυζάντιο, εκφράζει ο Πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου μιλώντας για την «τύχη που είχε να τον γνωρίζει προσωπικά» και ο υπουργός Πολιτισμού Παύλος Γερουλάνος λέγοντας πως «χάσαμε έναν πολύτιμο σύμμαχο».
Στο βιβλίο του «Η Οδύσσειά μου» γράφει για το Δίστομο:
"Παντρευτήκαμε στις 14 Ιουνίου... Ο υπεύθυνος της ελληνικής επιτροπής, Έμιλ Σάντστρομ, παρέθεσε γαμήλιο γεύμα προς τιμήν μας. Αργά το βράδυ με πλησίασε και με απομάκρυνε από τα γέλια και τις φωνές, προς μια γωνιά όπου θα μπορούσαμε να μιλήσουμε οι δυο μας. Μου έδειξε ένα τηλεγράφημα που μόλις είχε λάβει: οι Γερμανοί έσφαζαν για τρεις ημέρες τον πληθυσμό του Διστόμου, στην περιοχή των Δελφών, και στη συνέχεια πυρπόλησαν το χωριό. Πιθανοί επιζώντες είχαν ανάγκη άμεσης βοήθειας. Το Δίστομο ήταν μέσα στα όρια της περιοχής την οποία, την εποχή εκείνη, ήμουν αρμόδιος να τροφοδοτώ με τρόφιμα και φάρμακα. Έδωσα με τη σειρά μου το τηλεγράφημα στην Κλειώ να το διαβάσει, εκείνη έγνεψε κι έτσι αποχωρήσαμε διακριτικά από τη χαρούμενη γιορτή. Περίπου μα ώρα αργότερα ήμασταν καθ' οδόν μέσα στη νύχτα. Απαιτήθηκε ανυπόφορα μεγάλο χρονικό διάστημα έως ότου διασχίσουμε τους χαλασμένους δρόμους και τα πολλά μπλόκα για να φτάσουμε, χαράματα πια, στον κεντρικό δρόμο που οδηγούσε στο Δίστομο. Από τις άκρες του δρόμου ανασηκώνονταν γύπες από χαμηλό ύψος, αργά και απρόθυμα, όταν μας άκουγαν που πλησιάζαμε. Σε κάθε δέντρο, κατά μήκος του δρόμου και για εκατοντάδες μέτρα, κρεμόντουσαν ανθρώπινα σώματα, σταθεροποιημένα με ξιφολόγχες, κάποια εκ των οποίων ήταν ακόμη ζωντανά. Ήταν οι κάτοικοι του χωριού που τιμωρήθηκαν με αυτό τον τρόπο: θεωρήθηκαν ύποπτοι για παροχή βοήθειας στους αντάρτες της περιοχής, οι οποίοι επιτέθηκαν σε δύναμη των Ες-Ες. Η μυρωδιά ήταν ανυπόφορη. Μέσα στο χωριό σιγόκαιγε ακόμη φωτιά στα αποκαΐδια των σπιτιών. Στο χώμα κείτονταν διασκορπισμένοι εκατοντάδες άνθρωποι κάθε ηλικίας, από υπερήλικες έως νεογέννητα. Σε πολλές γυναίκες είχαν σχίσει τη μήτρα με την ξιφολόγχη και αφαιρέσει τα στήθη, άλλες κείτονταν στραγγαλισμένες, με τα εντόσθια τυλιγμένα γύρω από το λαιμό. Φαινόταν σαν να μην είχε επιζήσει κανείς.
Μα να! Ένας παππούς στην άκρη του χωριού! Από θαύμα είχε καταφέρει να γλιτώσει τη σφαγή. Ήταν σ ο κ α ρ ι σ μ έ ν ο ς από τον τρόμο, με άδειο βλέμμα, τα λόγια του πλέον μη κατανοητά. Κατεβήκαμε στη μέση της συμφοράς και φωνάζαμε στα ελληνικά: «Ερυθρός Σταυρός! Ερυθρός Σταυρός! Ήρθαμε να βοηθήσουμε».
Από μακριά μας πλησίασε διστακτικά μια γυναίκα. Μας αφηγήθηκε ότι ένας μικρός αριθμός χωρικών πρόλαβε να διαφύγει προτού ξεκινήσει η επίθεση. Μαζί με εκείνη αρχίσαμε να τους ψάχνουμε. Αφού ξεκινήσαμε οι τρεις μας, διαπιστώσαμε ότι [η γυναίκα] είχε πυροβοληθεί στο χέρι. Τη χειρουργήσαμε αμέσως με χειρουργό την Κλειώ. Ήταν το ταξίδι του μέλιτός μας.
Λίγο καιρό αργότερα η επαφή μας με το Δίστομο θ' αποκτούσε και έναν αξιοσημείωτο επίλογο. Όταν τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Ελλάδα, δεν πήγαν και τόσο καλά τα πράγματα, αφού μια γερμανική μονάδα κατάφερε να περικυκλωθεί από αντάρτες ακριβώς στην περιοχή του Διστόμου. Σκέφτηκα ότι αυτό ίσως θεωρηθεί από τους Έλληνες ως ευκαιρία για αιματηρή εκδίκηση, πόσο μάλλον που η περιοχή εδώ και καιρό είχε αποκοπεί από κάθε παροχή βοήθειας σε τρόφιμα. Ετοίμασα λοιπόν φορτηγά με τα αναγκαία τρόφιμα, έστειλα μήνυμα στο Δίστομο για την άφιξή μας και έτσι βρεθήκαμε στο δρόμο για εκεί, για άλλη μια φορά, η Κλειώ και εγώ.
Όταν φτάσαμε στα όρια του χωριού, μας συνάντησε μια επιτροπή, με τον παπά στη μέση. Έναν παλαιών αρχών πατριάρχη, με μακριά, κυματιστή, λευκή γενειάδα. Δίπλα του στεκόταν ο αρχηγός των ανταρτών, με πλήρη εξάρτυση. Ο παπάς πήρε το λόγο και μας ευχαρίστησε εκ μέρους όλων που ήρθαμε με τρόφιμα. Μετά πρόσθεσε: «Εδώ είμαστε όλοι πεινασμένοι, τόσο εμείς οι ίδιοι, όσο και οι Γερμανοί αιχμάλωτοι. Τώρα, εάν εμείς λιμοκτονούμε, είμαστε τουλάχιστον στον τόπο μας. Οι Γερμανοί δεν έχουν χάσει μόνο τον πόλεμο, είναι επιπλέον και μακριά από την πατρίδα τους. Δώστε τους το φαγητό που έχετε μαζί σας, έχουν μακρύ δρόμο μπροστά τους». Σ' αυτή του τη φράση γύρισε η Κλειώ το βλέμμα της και με κοίταξε. Υποψιαζόμουν τι ήθελε να μου πει με αυτό το βλέμμα, αλλά δεν έβλεπα πλέον καθαρά. Απλά στεκόμουν κι έκλαιγα".
Από το βιβλίο "Η Μαύρη Βίβλος της Αντίστασης"

Ιοί: Δέκα λόγοι για να μην τους φοβόμαστε

Αν και οι ιοί, με αφορμή και την πιο πρόσφατη απειλή πανδημίας γρίπης, αντιμετωπίζονται με φόβο από την ανθρωπότητα και έχουν την όχι άδικη φήμη των «φονικών βιολογικών μηχανών», δεν παύουν να έχουν και τις θετικές τους πλευρές. Από μια άποψη, μάλιστα, όπως έγραψε ο Μάικλ Μπρουκς στους Times του Λονδίνου, πιθανότατα οι άνθρωποι δεν θα βρίσκονταν σήμερα στη Γη, τουλάχιστον με την τωρινή μορφή τους, χωρίς τη βοήθεια των ιών.
Ακολουθούν «δέκα λόγοι για να αγαπά κανείς τους ιούς» ή έστω για να δει πιο σφαιρικά το ρόλο τους στον πλανήτη μας.
1. Οι ιοί μπορεί να θεραπεύσουν κάποτε τον καρκίνο: Διάφοροι ιοί δοκιμάζονται από τους επιστήμονες ως ενίσχυση των αντικαρκινικών φαρμάκων. Οι ιοί αυτοί χρησιμοποιούνται για να μολύνουν και άρα να καταστρέψουν τα καρκινικά κύτταρα, βοηθώντας έτσι τις άλλες αντικαρκινικές θεραπείες.
2. Μπορούν να βοηθήσουν στη γονιδιακή θεραπεία: Οι ιοί έχουν χρησιμοποιηθεί ως «οχήματα» για τη μεταφορά γονιδίων στο ανθρώπινο σώμα. Οι επιστήμονες ελπίζουν ότι με τη βοήθεια των ιών θα μπορούν να θεραπευτούν πολλές γενετικές ασθένειες στο μέλλον (κάτι που ήδη γίνεται π.χ. για τη θεραπεία ασθενών με AIDS).
3. Μπορούν να καταστρέψουν βακτήρια ανθεκτικά στα αντιβιοτικά: Εδώ και ένα αιώνα είναι γνωστό στους γιατρούς ότι οι ιοί μπορούν να σκοτώσουν βακτήρια, κάτι που ξεχάστηκε με την εμφάνιση των αντιβιοτικών. Καθώς όμως τα μικρόβια γίνονται πιο ανθεκτικά, οι ιοί επανέρχονται στο προσκήνιο ως?βακτηριοφάγοι. Ακόμα οι επιστήμονες δεν ξέρουν αν τα βακτήρια μπορούν να αναπτύξουν αντιστάσεις -πέρα από τα αντιβιοτικά- και στις επιθέσεις των ιών.
4. Οι ιοί έχουν καθοδηγήσει την εξέλιξη: Οι ιοί συνεχώς κόβουν και ξανακολλάνε DNA, γεγονός που έχει βοηθήσει στη δημιουργία της βιοποικιλότητας, η οποία είναι ουσιώδης για την εξέλιξη μέσω φυσικής επιλογής. Πολλοί ιοί δεν καταστρέφουν απλώς τον ξενιστή τους, αλλά ενσωματώνονται στο γονιδίωμά του. Οι γενετικές αναλύσεις έδειξαν ότι σε κάθε ζωντανό οργανισμό υπάρχει η παρουσία του DNA ιών. Από την άποψη αυτή, το DNA των ιών μπορεί να αλλάξει δραστικά το τι κάνει ένας οργανισμός (ζώο, άνθρωπος κλπ.), οδηγώντας έτσι την εξέλιξη σε νέες κατευθύνσεις.
5. Δεν υπήρξαν πάντα παράσιτα: Όσο οι επιστήμονες αναλύουν το DNA των ιών, βρίσκουν ότι οι ιοί πιθανότατα κάποτε είχαν ανεξάρτητη ύπαρξη και δεν παρασιτούσαν απλώς στο εσωτερικό κάποιου άλλου οργανισμού.
6. Έχουν τρελάνει τους επιστήμονες για το αν είναι ζωντανοί ή όχι: Οι επιστήμονες αδυνατούν ακόμα να συμφωνήσουν αν οι ιοί πρέπει να θεωρούνται βιολογικοί οργανισμοί ή χημικά παράσιτα μέσα στους οργανισμούς, με άλλα λόγια αν έχουν δική τους ζωή ή όχι. Περιέχουν μεν γενετικό υλικό, αλλά εξαρτώνται από άλλα πλάσματα για να το επεξεργαστούν και να το εκδηλώσουν. Η κατάσταση περιπλέκεται, επειδή ορισμένοι ιοί διαθέτουν περισσότερο γενετικό υλικό από αρκετά βακτήρια - και τα τελευταία θεωρούνται σίγουρα ζωντανοί οργανισμοί. Τελικά, ανάλογα με τον ορισμό της ζωής που επιλέγουν οι επιστήμονες, οι ιοί θεωρούνται τμήμα της βιόσφαιρας ή απλώς της χημείας.
7. Έχουν άγνωστο δυναμικό: Όταν ο Κρεγκ Βέντερ, πρωτοπόρος της ανάγνωσης του ανθρώπινου γονιδιώματος, πήρε δείγματα νερού από τη Θάλασσα των Σαργασών, βρήκε πάνω από 1.800 νέα είδη ιών, που περιείχαν πάνω από 1,2 εκατ. νέα και άγνωστα γονίδια, που ποτέ πριν δεν είχαν δει οι άνθρωποι. Σύμφωνα με νέες επιστημονικές εκτιμήσεις, υπάρχουν περισσότεροι βακτηριοφάγοι ιοί στην βιόσφαιρα της Γης από όλες τις άλλες μορφές ζωής μαζί.
8. Σχεδόν όλο το ανθρώπινο DNA σχετίζεται με τους ιούς: Περίπου το 8% του DNA μας είναι βέβαιο ότι έχει καταγωγή από ιούς. Ένα πρόσθετο 40-50% μοιάζει ύποπτα όμοια με το DNA των ιών, ενώ τα περισσότερα από τα υπόλοιπα ανθρώπινα γονίδια συμπεριφέρονται σαν γονίδια ιών, αφού αντιγράφονται ουσιαστικά με παρόμοιο τρόπο. Από πολλές πλευρές, φαίνεται πως είμαστε προϊόν της δραστηριότητας των ιών.
9. Οι ιοί είναι ίσως η πηγή της πολύπλοκης ζωής: Η μεγαλύτερη καινοτομία της εξέλιξης, ο πυρήνας του κυττάρου, πηγή της πολύπλοκης ζωής που ακολούθησε, πιστεύεται ότι ίσως προήλθε από ένα ιό. Τόσο ο κυτταρικός πυρήνας όσο και ένας ιός δεν είναι παρά DNA «πακεταρισμένο» μέσα σε ένα περιτύλιγμα πρωτεϊνης. Σε μερικούς απλούς οργανισμούς, όπως τα ερυθρά φύκη, ο πυρήνας μπορεί να μετακινηθεί μεταξύ κυττάρων, με έναν τρόπο που θυμίζει τον μηχανισμό της μόλυνσης από ιό. Ενώ τα βακτήρια «πακετάρουν» το DNA τους σε κυκλικού σχήματος χρωμοσώματα, τα χρωμοσώματα στους κυτταρικούς πυρήνες των υπόλοιπων οργανισμών, καθώς και στους ιούς, έχουν παρόμοιο γραμμικό σχήμα. Αν και δεν υπάρχει οριστικό συμπέρασμα, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι κάποια μέρα ένας ιός πήρε τον έλεγχο ενός βακτηρίου και, αντί να το καταστρέψει, εγκαταστάθηκε στον πυρήνα του. Από εκεί και πέρα, δεν θα ήταν δύσκολο για το βακτήριο-ιό να εξαφανίσει τον ανταγωνισμό των απλών βακτηρίων και να αρχίσει τη διαδικασία της πολύπλοκης ζωής.
10. Η αινιγματική πρόκληση του ιού-γίγαντα: Το 1991, στο Μπράντφορντ της Βρετανίας, στο ψυκτικό σύστημα ενός νοσοκομείου, ανακαλύφθηκε ένας ιός-τέρας (mimivirus), 30 φορές μεγαλύτερος από τον ιό του κοινού κρυολογήματος, ο οποίος περιέχει πολύ περισσότερο DNA από αυτό που οι επιστήμονες περίμεναν να δουν σε ένα ιό. Είναι ένας ιδιαίτερα εκφοβιστικός ιός, επειδή φαίνεται απολύτως αδύνατο να καταστραφεί, όμως όσοι μολύνονται από αυτόν, επιζούν περιέργως.

Πηγή: Express.gr  08/05/09
 

Τα εξωγήινα

H χειρότερη κακοποίηση που μπορείτε να ασκήσετε σε ένα παιδί είναι να είστε το "φιλαράκι" του

Αγκάτ Λογκάρ (Agathe Logeart, AL): Διαβάζοντάς σας, έχουμε την εντύπωση πως θεωρείτε την εξουσία στο σπίτι την έχουν πάρει τα παιδιά. Για να ελέγξουμε δε την παντοδυναμία τους, προτείνετε μία εκπαίδευση... «δικτατορική»!
Αλντό Ναουρί (Aldo Naouri): Όχι, τα παιδιά δεν πήραν καμιά εξουσία•-εμείς τους την παραδώσαμε! Αυτός είναι ο λόγος που, και ξέρω τι λέω, η ανατροφή των παιδιών χρειάζεται να είναι δικτατορική, ακόμα και «φασιστική», αν τουλάχιστο θέλουμε αργότερα να γίνουν τα παιδιά μας δημοκρατικοί πολίτες.
Αν αντιθέτως ανατρέφουμε τα παιδιά μας «δημοκρατικά», αργότερα θα γίνουν οι χειρότεροι φασίστες. Επιμένω: αν θέλουμε να ξεφύγουμε από τη σημερινή περιρρέουσα ατμόσφαιρα της αποθέωσης του παιδιού, θα πρέπει να είναι ξεκάθαρο πως οι εντολές που δίνουμε δεν είναι για να συζητιούνται, αλλά για να εκτελούνται. Οι διαταγές είναι διαταγές -τελεία και παύλα. Ο γονιός που επιζητεί τη συναίνεση του παιδιού του, το μετατρέπει σε κριτή των πράξεών του, καλλιεργεί το ξεδίπλωμα της παντοδυναμίας του και κυρίως του στερεί την καθησυχαστική ιεραρχία, που του είναι τόσο πολύ απαραίτητη.
AL: Δε μασάτε τα λόγια σας...
AN: Κάθε άλλο. Είναι παραφροσύνη να θεωρείται πως μία ισότιμη σχέση γονέων-παιδιών θα παράγει θετικά αποτελέσματα. Κοιτάξτε λίγο πώς αντέδρασε ο γαλλικός λαός απέναντι σε συγκεκριμένες συμπεριφορές του Νικολά Σαρκοζί (Nicolas Sarkozy). Εκείνος είναι πρόεδρος της δημοκρατίας, πάει να πει βρίσκεται στην κορυφή της πυραμίδας, όπου τον τοποθέτησε η λαϊκή βούληση. Και να 'τον που λέει σε κάποιον «άντε χάσου, παλιομαλ...» και σ' έναν άλλο «έλα κάτω, να σου σπάσω τα μούτρα». Ε, λοιπόν αυτό που σόκαρε τους Γάλλους δεν ήταν τόσο τα λόγια, όσο ο υποβιβασμός του προέδρου στο επίπεδο του μέσου πολίτη.
Κάπως έτσι είναι και μεταξύ γονέων και παιδιών. Η ιεραρχία χρειάζεται. Η χειρότερη κακοποίηση που μπορείτε να ασκήσετε σε ένα παιδί είναι να είστε το «φιλαράκι» του. Η υπερβολική φροντίδα έχει τα ίδια αποτελέσματα με την πλήρη εγκατάλειψη. Οι καημένοι οι γονείς, φοβούνται τόσο μην «πληγωθούν» τα παιδιά τους! Όλη την ώρα αυτό λένε! Αυτές οι ψυχολογικές ανοησίες τους οδήγησαν ως εδώ. Αν και στην πραγματικότητα τους προσφέρουν το τέλειο άλλοθι στην αδιαφορία τους, και στην ξέφρενη επιθυμία τους να είναι αρεστοί στα παιδιά τους.
AL: Στην εποχή της παντοκρατορίας του παιδιού-βασιλιά για να μην πούμε του παιδιού-τυράννου, εσείς μιλάτε για την αναγκαιότητα της ματαίωσης...
AΝ: Φυσικά. Όταν μιλάω για ματαίωση, δεν μιλάω για στέρηση. Μόνο η ματαίωση όμως μπορεί να διδάξει το παιδί πως η μητέρα του δεν του ανήκει ολοκληρωτικά. Πως συζεί με έναν άνδρα, πως ανήκει και σε ένα ζευγάρι. Είναι φυσικά μητέρα, αλλά είναι και γυναίκα. Έτσι το παιδί δεν εγκαθίσταται στον ομφαλό του κόσμου, με τους πάντες και τα πάντα να γυρνάνε γύρω του.
Σήμερα ένα μεγάλο μέρος των γονιών μοιάζουν εντελώς χαμένοι -και τα παιδιά τους συμπεριφέρονται σαν δαιμονισμένα. Πρέπει να μπουν όρια, να έχουν όλοι διεξόδους, περιθώρια κίνησης. Να σταματήσει η διαρκής υποχώρηση σε όλες ανεξαιρέτως τις επιθυμίες των παιδιών. Η πιπίλα, το μπιμπερό, το «παπλωματάκι» πρέπει να εγκαταλείπονται, το αργότερο στην ηλικία των 2½ ετών. Να πάψουμε να ανησυχούμε μήπως το παιδί δεν τρώει αρκετά: κανένα παιδί δεν αφήνεται να πεθάνει από την πείνα. Το να αφήνουμε να κλαίει ένα παιδί που δεν μπορεί να κοιμηθεί, δεν είναι δα και κανένα δράμα.
AL: Είστε πράγματι λάτρης της «βρεγμένης σανίδας»...
AN: Πείτε με άθλιο αντιδραστικό αν θέλετε, έχω συνηθίσει. Αλλά μη με αδικείτε. Είμαι 100% αντίθετος με τη σωματική ποινή, από τη σφαλιάρα έως ένα απλό χτυπηματάκι στο χέρι, αν και η αλήθεια είναι πως τίποτα από αυτά δε σκότωσε ποτέ κανένα.
Από την άλλη βρίσκω εξωφρενική αυτήν την πανευρωπαϊκή εκστρατεία ενάντια στο χαστούκι. Τι δουλειά έχουν οι κυβερνήσεις να ανακατεύονται στο τι γίνεται στα σπίτια μας; Δε μιλάω εδώ φυσικά για την κακοποίηση, που ανήκει στον ποινικό κώδικα. Αναφέρομαι στην ανάμειξη του κράτους στη σχέση παιδιού-γονέα. Πώς στην οργή περιμένετε μετά να συμπεριφερθούν οι γονείς σαν γονείς. Η κοινωνία τους δημιουργεί ήδη αρκετές αναστολές, ώστε να μην τους προσθέσουμε κι άλλες.
AL: Πώς σχολιάζετε την παραπομπή σε δίκη ενός καθηγητή που χαστούκισε ένα μαθητή του γιατί τον είπε «μαλ...»;
AN: Από όσα ξέρω, τη βρίσκω πραγματικά σκανδαλώδη. Εν γένει θεωρώ πως οι εκπαιδευτικοί γνωρίζουν καλά τους μαθητές τους. Είναι οι κύριοι αποδέκτες αυτών των συμπεριφορών παντοδυναμίας, που τα παιδιά δεν έχουν ακόμα ξεπεράσει. Αντί να τα βάζουν με τους καθηγητές, καλά θα έκαναν οι γονείς να τους ακούνε και τους υπερασπίζονται ενάντια στις κατηγορίες των παιδιών τους. Είναι κι αυτός ένας τρόπος να τους προετοιμάσουν για τον κόσμο των ενηλίκων, για τις εργασιακές σχέσεις, που λειτουργούν ιεραρχικά και με αυστηρότητα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το καλύτερο που θα 'χαν να κάνουν οι γονείς είναι να πουν στο παιδί τους: «σίγουρα θα τις άξιζες!»
AL: Λοιπόν, οι γονείς έχουν πάντα άδικο;
AN: Εν πάση περιπτώσει, είναι ανέφικτο να είσαι γονιός! Θυμηθείτε τι είπε ο Φρόιντ (Freud) στη Μαρία Βοναπάρτη (Marie Bonaparte) όταν εκείνη τον ρώτησε τι να κάνει σαν γονιός: «Κάντε ό,τι νομίζετε, έτσι κι αλλιώς θα είναι κακό». Εγώ θα τους έλεγα, «ελάτε τώρα, μη φοβάστε! Κάντε ότι πρέπει να κάνετε. Έτσι κι αλλιώς, είστε καταδικασμένοι να σας λατρέψουν -και μετά να σας μισήσουν».

Του Αλντό Ναουρί «Soyez des dictateurs!» © Nouvel Observateur 28-06-2008

Εχοντας παρακολουθήσει την πετυχημένη ακαδημαϊκή σταδιοδρομία του κ. Θάνου Βερέμη, αλλά και την προσπάθειά του να προωθήσει σημαντικές αλλαγές στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, θέλω να του προτείνω μια αλλαγή που αφορά την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Πιστεύω ότι η αλλαγή αυτή θα έχει σημαντικές θετικές επιπτώσεις για τα παιδιά της χώρας μας και για το εκπαιδευτικό επίπεδο της χώρας.Το μάθημα λογοτεχνίας και ελληνικής γλώσσας, όπως διδάσκεται σήμερα στην Ελλάδα, είναι απαράδεκτο για πολλούς λόγους. Ο βασικός λόγος είναι η χρήση του ανθολογίου ως διδακτικού μέσου.Μιλώ ως συγγραφέας και αρθρογράφος, ως γονιός δύο παιδιών. Αλλά ίσως η πιο χρήσιμη ιδιότητά μου, γι’ αυτό που προτείνω, είναι η εμπειρία μου σε διάφορα εκπαιδευτικά συστήματα που είχα ως μαθητής. Λόγω οικογενειακών καταστάσεων, έτυχε να «μαθητεύσω» σε σχολεία πέντε διαφορετικών χωρών. Πρόλαβα, ακόμη και το πολυτάξιό μας, όταν ήμουν στην δευτέρα δημοτικού. Απ’ αυτή την εμπειρία και μόνο θα μπορούσα να κάνω πολλές προτάσεις, αλλά θα παραμείνω σε μία που θεωρώ την πιο σημαντική: Να καταργηθούν οι ανθολογίες και να αντικατασταθούν με βιβλία «ολόκληρα».Στον Καναδά, όπου φοίτησα σε δημόσιο λύκειο, ο κάθε μαθητής διαβάζει από τέσσερα ώς έξι ολόκληρα βιβλία τον χρόνο. (Είναι φοβερό ότι πρέπει να χρησιμοποιήσουμε την έκφραση «ολόκληρο βιβλίο» για να γινόμαστε κατανοητοί). Δεν υπάρχουν οι ανθολογίες, εκτός για την ποίηση φυσικά.
Σε μια εποχή όπου τα παιδιά μας δεν μπορούν να συγκεντρωθούν εύκολα επειδή έχει διεισδύσει στην κοινωνία μας η τεχνολογία, η ανθολογία ενισχύει τη διάσπαση της σκέψης. Η ανθολογία, που παρέχει διάσπαρτες πληροφορίες ιστορικές και βιογραφικές, είναι από τη φύση του αποσπασματικό έργο. Δεν μπορεί η ανάγνωση οποιασδήποτε ανθολογίας να δώσει στο παιδί εκείνα τα ουσιαστικά στοιχεία που δίνει η ανάγνωση ενός ολόκληρου βιβλίου. Ποια είναι αυτά; Η συγκέντρωση, η προσήλωση, η σκέψη, η παρακολούθηση της εξέλιξης μιας πλοκής, η χρήση της γλώσσας, η ορθογραφία. Οπως μας έχουν πει οι ειδικοί (και το γνωρίζει ο κάθε γονιός) η ανάγνωση σε μικρές ηλικίες οδηγεί στη βελτίωση των διανοητικών ικανοτήτων των παιδιών.
Κάτι ακόμη, πολύ σημαντικό, που δεν φαίνεται να απασχολεί το σύστημά μας: η ανάγνωση ενός ολόκληρου βιβλίου δίνει στον μαθητή τεράστια χαρά! Δεν νομίζω ότι η «χαρά» είναι μέρος της ζωής των μαθητών ούτε απασχολεί το υπουργείο Παιδείας. Μάλιστα τα παιδιά τελειώνουν τις πανελλήνιες και ορισμένες φορές καίνε τα βιβλία - τόσο αγαπάνε το σύστημα εκπαίδευσής μας. Οπως έχει σήμερα το σύστημά μας, μαθαίνουν να μισούν το βιβλίο.Ενας μαθητής που τελειώνει ένα ολόκληρο βιβλίο αισθάνεται μια τεράστια ικανοποίηση. Εχει εντρυφήσει στην πλοκή, έχει «ζήσει» με τους χαρακτήρες του βιβλίου, ίσως θέλει να διαβάσει και άλλα του ιδίου συγγραφέα από μόνος του. Εχει φτάσει στην τελευταία σελίδα. Εκλεισε το βιβλίο. Εκανε κάτι σημαντικό. Ολοκλήρωσε κάτι μόνος του.
Φαντασθείτε λοιπόν πόσο καλύτερη θα είναι η προσήλωση των μαθητών αν –αντί να βαριούνται το μάθημα ελληνικών-λογοτεχνίας, αντί να διαβάζουν τρεις σελίδες από κάθε συγγραφέα (μα τι τρέλα είναι αυτή;)- να διαβάσουν βιβλία που τους αρέσουν!
Ποια θα είναι τα βιβλία αυτά είναι φυσικά ένα μεγάλο θέμα, και θα πρέπει τα βιβλία να ταιριάζουν με τις ηλικίες των μαθητών. Γιατί όμως όχι Τριβιζά σε μικρή ηλικία; Γιατί όχι Χάρι Πότερ σε μεγαλύτερη; Γιατί όχι τον Σέρλοκ Χόλμς του Αρθουρ Κόναν Ντόιλ που διδάσκει και τη λογική σκέψη ή τον δικό μας Γιάννη Μαρή ή και γιατί όχι, τον Μικρό Ηρωα; Οτιδήποτε που θα ωθήσει τα παιδιά στη σελίδα και στο γραπτό κείμενο, είναι χρήσιμο.
Γιατί όχι ολόκληρο τα «Ματωμένα Χώματα» ή «Τη Μεγάλη Χίμαιρα»; Γιατί όχι σε μεγαλύτερες ηλικίες, το «Ζ» του Βασιλικού ή το «1984» του Οργουελ; Γιατί όχι «Το Σοφό Παιδί» του Χωμενίδη που πραγματεύεται με μυθιστορηματικό τρόπο τις περιπέτειες ενός παιδιού στο Κολλέγιο Αθηνών, μα και τόσους άλλους συγγραφείς που τα βιβλία τους θα ξυπνήσουν την αγάπη των παιδιών μας για την ανάγνωση; Φαντασθείτε πόσο θετική θα ήταν η επίδραση σε ολόκληρη την χώρα, στην ίδια την συνείδηση της Ελλάδας και του Ελληνα αν σε 5-10 χρόνια όλοι οι Ελληνες θα έχουν διαβάσει καμιά τριανταριά βιβλία. Θα έχουμε ένα κοινό απόθεμα, θα έχουμε μια κοινή «βιβλιοθήκη» που πηγάζει από την ανάγνωση και όχι από την τηλεόραση.
Πιστεύω ότι αν υιοθετηθεί η πρότασή αυτή στον κορμό των μαθημάτων οι επιδράσεις στα παιδιά μας θα είναι μόνο θετικές. Θα οδηγήσει σε ένα ποιοτικά ανεβασμένο επίπεδο σκέψης σε ολόκληρη την χώρα, θα λειτουργήσει θετικά στο θέμα της κριτικής σκέψης. Θα βοηθήσει τους νέους να έχουν μεγαλύτερη ικανότητα προσήλωσης και συγκέντρωσης, σε μια εποχή όπου έχουν κατακλυστεί από τις μικρές αποσπασματικές δραστηριότητες, όπως το να συντάξουν ένα ανορθόγραφο SMS, να τελειώσουν το ατελείωτο παιχνίδι του Nintendo, να κάνουν ζάπινγκ, ή να διαβάσουν στην παραλία τα περιοδικά με μικρά άρθρα. Για να μην πούμε πόσο βοηθάει η ανάγνωση στη σωστή χρήση της γλώσσας, στην εμβάθυνση του λεξιλογίου μας και στην καλύτερη ορθογραφία.
Δεν επιμένω στα βιβλία επειδή απ’ τα βιβλία αποκτάς γνώση. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να αποκτήσει κανείς γνώση. Επιμένω στα βιβλία επειδή η ίδια η διαδικασία της ανάγνωσης ανεβάζει την ικανότητα κατανόησής μας. Δεν αποκαθίσταται από οποιαδήποτε άλλη διαδικασία απόκτησης γνώσης.
Δεν νομίζω ότι ο κ. Βερέμης, ως ακαδημαϊκός, χρειάζεται να πεισθεί για τη σημασία της ανάγνωσης. Δεν πιστεύω ότι μια τέτοια πρόταση είναι δύσκολο να υλοποιηθεί. Τα αποτελέσματα θα είναι ευεργετικά. Μάλιστα αν είναι να γίνει μια και μόνο τομή στην παιδεία, πιστεύω ότι πρέπει να είναι αυτή. Πάνω απ’ όλα τα βιβλία που διαβάζουμε σε μικρή ηλικία είναι εκείνο που διαμορφώνει σε μεγάλο βαθμό τη συνείδηση του έθνους.

Νίκος Παπανδρέου, Καθημερινή 14/9/2008

"Εξετάσεις ή Scripta manent"

Έτσι άρχισαν όλα:
Το χέρι μου, τόσο δα, χανόταν μέσα στην παλάμη του πατέρα μου (είχε μεγάλα χέρια). Μπροστά μας στο γραφείο καθόταν ο κύριος διευθυντής. Ένα χειροκίνητο κουδούνι αναπαυόταν δίπλα στη μολυβοθήκη και τα καρμπόν, στη φαλάκρα του φούσκωνε μια φλέβα και κάτι φρύδια παχιά και κυρτά σαν περισπωμένες ζάρωναν ενοχλημένα. "Θέλετε να γράψετε το μικρό στο Νηπιαγωγείο;" ρώτησε. "Να εξετάσω τα πιστοποιητικά σας", είπε και άπλωσε το χέρι του για να πιάσει τα χαρτιά που βεβαίωναν το γεγονός πως υπάρχω και από πότε.
Ύστερα, όπως γίνεται συνήθως, τα χρόνια άρχισαν να περνούν. Κολυμπούσα μέσα στο Δημοτικό Σχολείο και έπαιζα κυνηγητό γύρω από την προτομή του Μ. Αλέξανδρου στο διάδρομο. Όταν καλοκαίριαζε και τα σχολεία έκλειναν, συνέχιζα το κυνηγητό πάνω κάτω στο μπαλκόνι μας. Όταν σταματούσα να πάρω καμιά ανάσα, κοιτούσα τους φοιτητές στα άλλα μπαλκόνια, με σορτσάκια και σαγιονάρες να ιδρώνουν πάνω σε κάτι τεράστια βιβλία. "Σουτ!", φώναζε η μάνα μου. "Τα παιδιά έχουν εξετάσεις, παίξε πιο ήσυχα."
Έπειτα υπάρχει και η ιστορία του αδερφού μου, που ήταν μερικά χρόνια μεγαλύτερος. Κάθε Ιούνιο σοβάρευε απότομα και κάποια πρωινά ξεκινούσε για το σχολείο χωρίς βιβλία, μόνο με δύο στυλό (το ένα αναπληρωματικό, κατά τη ρήση της μαμάς).
 Την εποχή που τελείωνα την Ε΄ Δημοτικού, κάποια ώρα ο μπαμπάς με ξεμονάχιασε και μιλώντας με ύφος σοβαρό κατέληξε πως "τα πράγματα τώρα είναι διαφορετικά", με φόρτωσε με δυο στυλό (το ένα αναπληρωματικό) και με έστειλε στο σχολείο. Εγώ εξακολουθούσα να μην καταλαβαίνω τίποτα.
 Το επόμενο καλοκαίρι που τελείωσα το Δημοτικό, καρφίτσωσα τρία στυλό στο τσεπάκι της μπλούζας μου και πήγα σ΄ ένα μεγαλύτερο κτίριο. Επάνω από την είσοδο κρεμόταν η επιγραφή Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΡΕΝΩΝ.
Τα χρόνια που κολύμπησα στο Γυμνάσιο σταμάτησα να παίζω κυνηγητό, πάντα θυμάμαι όμως τους μεγαλύτερους να μας λένε: "Α, ρε κωλόφαρδοι, εμείς δίναμε εξετάσεις και το Φλεβάρη". Έτσι ο Ιούνης έγινε για μας ο μήνας των εξετάσεων, συμπλήρωσε τα τυπικά χαρακτηριστικά του και έγινε ολοστρόγγυλος Ιούνης ο θεριστής και οι εικόνες του ήταν κλασικές. Σε κάποια γωνιά της αυλής καίγονταν τα βιβλία του εξεταζόμενου μαθήματος, παρέες σε πηγαδάκια έγλειφαν γρανίτα ξυλάκι παγωτό και κάποιοι κακομοίρηδες παράμερα μετρούσαν τις μονάδες από κάθε ζήτημα, αφαιρούσαν, πρόσθεταν πάλι τους βαθμούς από τα προφορικά, διαιρούσαν πάλι για το μέσο όρο και σκουπίζοντας τον ιδρώτα μουρμούριζαν το ανεπανάληπτο "πρέπει να με περάσει, πρέπει".
Ύστερα μάθαμε πως για να πάμε σ' ένα μεγαλύτερο κτίριο, κατά κόσμον "λύκειο", έπρεπε να δώσουμε πάλι εξετάσεις. Μεταρρυθμίσεις στην παιδεία, έλεγαν τα ραδιόφωνα. Οι κυβερνητικές διακηρύξεις έλεγαν για αυστηρές εξετάσεις, ενώ οι φροντιστές, επαγγελματίες σπορείς πανικού "θα σας κοσκινίσουν", φώναζαν.
 Πήρα τέσσερα στυλό και πήγα. Έδωσα και στο Γενικό Λύκειο και στο Τεχνικό, όχι γιατί ήμουν πολυπράγμων νους αλλά γιατί ήμουν παιδί με ανασφάλειες και φοβόμουν μήπως και μείνω απ' έξω. Όταν ακούσαμε τα θέματα κοιταζόμαστε σα χαμένοι. Ποιος κορόιδευε ποιον; Τα θέματα ήταν του στυλ "πώς σε λένε; πού γεννήθηκες; ποιο χρώμα συμπαθείς; Εντάξει, πέρασες". Περάσαμε όλοι. Πού ήταν το κόσκινο, πού τα τσεκούρια και πού οι διακηρύξεις; Το μέτρο των αυστηρών εξετάσεων χαρακτηρίστηκε αντιλαϊκό και ο θεσμός αυτών των συγκεκριμένων εξετάσεων αυτοαναιρέθηκε και έσβησε εντελώς μετά από λίγο. Αφήστε που μπήκε στο παιχνίδι και μια χοντρή διαρροή θεμάτων, πλάκωσε η αστυνομία, εφημερίδες, ακυρώσεις και επανάληψη των εξετάσεων σε κάποια μαθήματα.
Μετά από όλο αυτό το κομφούζιο κατέληξα στη Χαλκιδική με ένα ζευγάρι καινούρια βατραχοπέδιλα. Όλο το καλοκαίρι σκεφτόμουν το καινούριο σκαλοπάτι, την "άλλη κατάσταση" όπως έλεγαν κάποιοι, το Λύκειο.
 Α, όλα κι όλα! Τα πράγματα εκεί ήταν όντως πολύ διαφορετικά. Ήταν πραγματικά ένα ευρωπαϊκό σχολείο, Εκπαιδευτήριο εξετάσεων. Καμιά σχέση μ' ό,τι είχα γνωρίσει. Όλοι μιλούσαν για εκείνες τις φοβερές πανελλήνιες εξετάσεις, όταν ο κόσμος θα γύριζε ανάποδα σαν ταψί, θα άνοιγε ο ουρανός και θα έβρεχε μαρμάρινες πλάκες με τέσσερα ζητήματα για κάθε μάθημα.
 Πανελλήνιες λοιπόν (σκέτο Πανελλήνιες χωρίς το εξετάσεις, έτσι ήταν το χαϊδευτικό τους). Πήγαινα στο σχολείο για τις Πανελλήνιες, διάβαζα μόνο για τις Πανελλήνιες, πήγαινα φροντιστήριο κι έκανα ιδιαίτερα μόνο για τις Πανελλήνιες. Διαμόρφωσα το δωμάτιο που έμενα κατάλληλο για διάβασμα εξετάσεων και κρέμασα στους τοίχους διάφορες επιγραφές, όπως: Όποιος δε σπέρνει δε θερίζει, Ξέχνα τη Λίτσα κι αγάπησε τη Κβαντομηχανική κι άλλα τέτοια ευτράπελα. Οι καθηγητές στα φροντιστήρια αγόρευαν μέσα σ' αυτή την ατμόσφαιρα του Πρωταθλητισμού για θέματα  όπως πόσο δύσκολη είναι η δουλειά του χτίστη στην οικοδομή ή πόσα λίγα λεφτά παίρνουν οι πωλήτριες στον Κλαουδάτο. "Δεν είναι η ώρα για αγάπες", έλεγαν επίσης. "Τις γκόμενες να τις ξεπετάτε γρήγορα και να γυρνάτε σπίτι για διάβασμα". Οι μέρες πλησίαζαν. Έσβησα άλλη μια φορά βιαστικά τα κεράκια της τούρτας μου στις 6 Ιουνίου και ξαναχώθηκα στο μπουντρούμι. Πήγα τελικά! Πήρα τέσσερα στυλό, τρίγωνα και διαβήτη και πήγα. Εκείνη η νεκροθαφτική φωνή από το ραδιόφωνο έλεγε επί τέσσερις μέρες τα θέματα. Πήγα και την άλλη χρονιά, η ίδια φωνή στο ραδιόφωνο.
 Και ναι! Έκοψα το νήμα, πέρασα. Και ύστερα πάλι καινούριες βαθμίδες και σκαλοπάτια, εξετάσεις, μεταφορές, περίοδοι, πτυχιακή και πάει λέγοντας. Και όταν όλα πια τελείωσαν, δεν άνοιξα ποτέ πια κανένα βιβλίο.
 Ποιος ο λόγος; Δε μου ζητάει κανείς πια να γράψω κάτι σ' ένα κομμάτι χαρτί. Μόνο αιτήσεις (με ένα στυλό). Ξεχώρισα όμως τέσσερα καλά στυλό για την κόρη μου, όταν έρθει η ώρα ...

Ισίδωρος Ζουργός

Το παραπάνω κείμενο είναι δημοσιευμένο μαζί με άλλα 13 κείμενα εκπαιδευτικών στο βιβλίο με τίτλο: "Αναπνέοντας κιμωλία" - Γραφές εκπαιδευτικών,  εκδόσεις Σαβάλλας, Αθήνα 1996.

Η ξεχασμένη νίκη

Οι ημερομηνίες 8 και 9 Μαΐου, εκτός από κάποιους ειδικούς, δεν λένε τίποτα στον πολύ κόσμο. Τις θυμηθήκαμε εδώ και δύο χρόνια γιατί είχαμε ένα στρογγυλό αριθμό: 60 χρόνια από τη συντριβή του ναζισμού. Γιατί τώρα δύο ημερομηνίες; Γιατί το ναζιστικό καθεστώς παραδόθηκε στις 8 Μαΐου στους συμμάχους πλην των Σοβιετικών.
Η ΕΣΣΔ απαίτησε να παραδοθεί η ναζιστική Γερμανία και σε αυτήν. Και οι ναζί παραδόθηκαν δύο φορές. Ετσι, στη Δύση η νίκη γιορτάζεται στις 8 του Μάη, στη δε Ρωσία την επομένη. Κάτι το αντίστοιχο με το ορθόδοξο και το καθολικό Πάσχα που σπάνια συμπίπτουν. Αυτός ο συμβολισμός των δύο ξεχωριστών ημερομηνιών για κάποιους ιστορικούς σηματοδοτεί την έναρξη του Ψυχρού Πολέμου, που έληξε με τη συντριβή του κομμουνιστικού μπλοκ.
Η συντριβή του ναζισμού είναι ένα από τα κορυφαία γεγονότα στην ιστορία της ανθρωπότητας. Τα χρόνια που επακολούθησαν ήταν χρόνια αισιοδοξίας και ελπίδας για όλη την οικουμένη. Σχεδόν όλες οι χώρες του κόσμου είχαν εμπλακεί σε αυτόν τον πόλεμο, ακόμα και όταν παρουσιάζονταν ουδέτερες (π.χ. Σουηδία με την πλευρά των ναζί). Ο ΟΗΕ, η Παγκόσμια Τράπεζα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ιδρύθηκαν για να εδραιωθεί η παγκόσμια ειρήνη κα να εξασφαλιστούν η ανάπτυξη και η ευημερία σε όλο τον κόσμο, άσχετα αν σήμερα και οι τρεις αυτοί οργανισμοί «βλάπτουν και οι τρεις τους το ίδιο τη Συρία», για να θυμηθούμε και λίγο τον Καβάφη. Το γιατί έγινε αυτό δεν είναι του παρόντος σημειώματος.
Από μια άλλη ιστορική σκοπιά θα μπορούσε να ήταν και το τέλος του ευρωπαϊκού Μεσαίωνα. Ο ναζισμός και ο φασισμός δεν έπεσαν από τον ουρανό, αλλά ήταν ένα γνήσιο προϊόν της Ευρώπης. Ο,τι έκανε ο Χίτλερ είχε ξαναγίνει στην Ευρώπη. Πόλεμοι, γενοκτονίες, εθνοκαθάρσεις και ό,τι άλλο έγκλημα κατά της ανθρωπότητας δεν εμφανίζονται για πρώτη φορά με τους ναζί. Οι ναζί απλώς τα συστηματοποιούν και τα εφαρμόζουν σε μεγαλύτερη κλίμακα. Και ας μην ξεχνάμε πως οι φασιστικές και οι ναζιστικές ιδέες ή παραλλαγές τους δεν εξήχθησαν από τη Γερμανία ή την Ιταλία, αλλά ήταν ένα ισχυρότατο ρεύμα ιδεών τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ.
Η φασιστική δικτατορία του Σαλαζάρ προηγήθηκε του Χίτλερ. Οπως και ο συστηματικός αντισημιτισμός του Χίτλερ προέρχεται από τον Φορντ, που ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του '20, είχε γράψει το βιβλίο «Ο διεθνής Εβραίος» που διαμόρφωσε το ναζιστικό αντισημιτισμό των ναζί ο οποίος οδήγησε στο Ολοκαύτωμα.
Το FBI και η CIA «ξέπλυναν» πολλούς εγκληματίες πολέμου του Γ' Ράιχ, τους άλλαξαν τα ονόματα, έγιναν και Αμερικανοί υπήκοοι, δούλεψαν στις μυστικές υπηρεσίες διαθέτοντας το πλούσιο αντικομμουνιστικό τους «know how». Η αντικομμουνιστική υστερία στις ΗΠΑ την εποχή του Ψυχρού Πολέμου οφείλει πολλά στους πρώην ναζί των μυστικών υπηρεσιών. Σήμερα έχουν δοθεί στη δημοσιότητα αυτά τα ντοκουμέντα. Ο σημερινός Πάπας Βενέδικτος ήταν νεαρός ναζί και υπηρέτησε στην αντιαεροπορική άμυνα, καταρρίπτοντας συμμαχικά αεροπλάνα. Το Βατικανό ήξερε για το Ολοκαύτωμα και το συγκάλυψε. Και ο προηγούμενος Πάπας, ο Ιωάννης- Παύλος ΙΙ, είχε συνεργαστεί με τους ναζί στην Πολωνία και αργότερα έγινε ο μεγαλύτερος πληροφοριοδότης της CIA για την Πολωνία και το ανατολικό μπλοκ. Οι Καθολικοί επίσκοποι είχαν χτίσει ένα αχανές δίκτυο κατασκοπίας και οι πληροφορίες ήταν πιο έγκυρες από αυτές της CIA.
Η Ιαπωνία έχει μετατρέψει τους δικούς της εγκληματίες πολέμου σε εθνικούς ήρωες και τους ενέταξε στα σχολικά εγχειρίδια. Τα στρατόπεδα εξόντωσης των αιχμαλώτων πολέμου ήταν χειρότερα από τα ναζιστικά. Οι αιχμάλωτοι που εξοντώθηκαν από τους ναζί ήταν 4%. Οι Ιάπωνες εξόντωσαν εφταπλάσιους, γύρω στο 28%. Και υποτίθεται ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι προστατεύονταν από τις Συνθήκες της Γενεύης.
Από τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου έχουν περάσει 62 χρόνια. Σε λίγα χρόνια η ζώσα μνήμη θα έχει πεθάνει μαζί με τους τελευταίους επιζήσαντες. Οι νεότεροι θα μαθαίνουν από την Ιστορία. Αλλά η ιστορία αναθεωρείται και για την Εσθονία οι ναζί είναι εθνικοί ήρωες που πολέμησαν τον κομμουνισμό. Και υπάρχει μια ολόκληρη αναθεωρητική ιστορική σχολή, που υποστηρίζει πως το Ολοκαύτωμα είναι προπαγάνδα των Εβραίων. Και αυτά μεταδίδονται και τηλεοπτικώς.
Γιατί άραγε ξεχνάμε κάθε χρόνο αυτές τις ημερομηνίες; Μήπως για να μην κάνουμε συγκρίσεις με την εποχή μας;

Του ΠΕΡΙΚΛΗ ΚΟΡΟΒΕΣΗ-ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 14/05/2007

Το νέο βιβλίο του Αντώνη Σουρούνη "Το Μονοπάτι στη Θάλασσα" μιλάει για ένα δρόμο και ένα κόσμο. Σε 650 σελίδες ανασταίνει όλη την Θεσσαλονίκη των παιδικών χρόνων του συγγραφέα. Ένα πληθωρικό μωσαϊκό από μυριάδες ψηφίδες, γραμμένο με ποίηση, νοσταλγία και χιούμορ.
Tο πρώτο κεφάλαιο του πρώτου μέρους:

Ήταν πριν πολλά χρόνια, τότε που οι άνθρωποι δεν είχαν ακόμα χωριστεί σε πλούσιους και φτωχούς κι όλα πάνω στη γη ήταν μικρά, στενά και λίγα. Τα σπίτια μας ήταν μικρά, τα μαγαζιά ήταν μικρά, η οδός Μουσών ήταν στενή, το κρεβάτι μου ήταν στενό, οι εκκλησίες ήταν μικρές, οι φίλοι μου ήταν μικροί. Και τα ρούχα μας ήταν στενά και λίγα, αφού ο παπα Γιώργης που μας τα’ δινε, δεν μας μετρούσε με τη μεζούρα. Ο κόσμος ήταν κι αυτός μικρός κι έπιανε από το δάσος του Σέιχ Σου μέχρι τη θάλασσα του Λευκού Πύργου. Η ίδια η γη ήταν τόσο μικρή, που όταν πήγα σχολείο την είδα πάνω στο τραπέζι του δάσκαλου και μπόρεσα να την αγκαλιάσω. Τ’ αυτοκίνητα και τ’ αεροπλάνα ήταν τόσο λίγα, που όταν έβλεπες ένα χειροκροτούσες και το κοίταζες ώσπου να χαθεί, γιατί θ’ αργούσες πολύ να ξαναδείς άλλο. Τηλέφωνο ούτε ακούγαμε, ούτε βλέπαμε. Για να το δει κανείς, έπρεπε να φάει ξύλο. Αν ήταν μικρός, στο γραφείο του διευθυντή του σχολείου, αν ήταν μεγάλος, στο γραφείο του διευθυντή της αστυνομίας. Το φαί ήταν τόσο λίγο, που όταν το είχαν οι άνθρωποι μπροστά τους, κάνανε το σταυρό τους σαν μπροστά σε εικόνισμα. Κλέφτες δεν υπήρχαν, γιατί οι άνθρωποι δεν είχαν τίποτα να τους κλέψεις. Το μόνο που έκλεβαν κάθε τόσο τα παλικάρια ήταν καμιά όμορφη κοπέλα κι αυτό γιατί ο μπαμπάς της τσιγκουνευόταν να τους τη δώσει κι αφού εκείνη προηγουμένως τους είχε κλέψει την καρδιά. Τα σπίτια δεν είχαν κλειδαριές, αλλά κανείς δεν έμπαινε από μόνος του, έπρεπε να πας εσύ ν’ ανοίξεις την πόρτα, για να καλωσορίσεις τον μουσαφίρη. Οι άνθρωποι ήταν κι αυτοί λίγοι κι αυτά που θέλανε ήταν τόσο μικρά, που στέλναν’ εμένα να τους τα φέρω. Τα μυαλά τους ήταν και μικρά και στενά και λίγα. Το άκουγα που το λέγανε συνέχεια ο ένας στον άλλο, ‘’στενόμυαλος είσαι’’, ‘’μικρό μυαλό έχεις’’, ‘’τα μυαλά σου είναι λίγα’’. Μου το λέγανε κι εμένα που ήμουν και μικρός και λίγος, πως το κεφάλι μου είναι άδειο και δεν έχει κουκούτσι μυαλό μέσα.

Όμως οι πιο πολλοί ήταν πρώτοι σε κάτι. Στο σπίτι μας όλοι ήταν πρώτοι σε κάτι. Ο μπαμπάς μου στο τάβλι, η μάνα μου στο ράψιμο και στην καλοσύνη, η θεία μου, η αδερφή της, στην καπατσοσύνη, ο θείος μου στις μπουνιές, ο νονός μου στην ομορφιά, η νονά μου στην τσαχπινιά, η καημένη η Κίτσα στην ασχήμια και στην κουτσαμάρα, ο αδερφός της ο Κολώνας στο κρασί και στη μουτζούρα, ο παππούς μου στη σειρά για να πεθάνει και η γιαγιά μου πρώτη σ’ όλα. Στα γράμματα ήταν τελευταία, ούτ’ ένα ήξερε, όμως δεν την ένοιαζε, επειδή αυτή, έλεγε, διαβάζει τα μάτια και τις ψυχές, ενώ με τα γράμματα διαβάζεις μόνο τις παλιοπατσαβούρες.

Και οι φίλοι μου ήταν όλοι πρώτοι σε κάτι. Άλλος στη μπάλα, άλλος στην εξυπνάδα, άλλος στις μπίλιες, άλλος στο πάλεμα, άλλος στο μάλωμα, άλλος στη δύναμη, άλλος στο τρέξιμο, άλλος στο πήδημα από ψηλά, άλλος στο πήδημα από χαμηλά, άλλος στις βρισιές, άλλος στις κλεψιές, άλλος στο σπάσιμο παραθυριών, άλλος στο σπάσιμο κεφαλιών, άλλος στο παίδεμα σκυλιών, άλλος γατιών κι άλλος στο παίδεμα των άλλων. Ακόμα και πρώτο στην κουταμάρα είχαμε. Μερικοί ήταν πρώτοι σε δυο, σε τρία και παραπάνω πράματα, όπως ο Σερπετός, που ήταν πρώτος στα ψέματα, στην πάρλα και στην πονηράδα. Γι’ αυτό εξάλλου τον λέγαμε κι έτσι, επειδή ήταν ύπουλος και πονηρός σαν φίδι. Στο σχολείο ήταν τελευταίος, αλλά στο δρόμο κι αυτό για πρωτιά πιανόταν. Προτού έρθει ο Αλιάμπρας στον μαχαλά μας ήταν και πρώτος στην εξυπνάδα, αλλά ήρθε εκείνος και του έφαγε τη θέση. Το Χέλι ήταν πρώτος όπου ήθελε κι αυτό, όχι μόνο γιατί ήταν ο πιο δυνατός, όχι μόνο γιατί είχε παρατήσει το σχολειό και δούλευε, όχι μόνο γιατί είχε γεννηθεί πρώτος απ’ όλους, αλλά και γιατί ήταν ο μόνος που είχε φιλήσει κορίτσι. Όσοι δεν ήταν πρώτοι κάπου, ήταν πρώτοι φίλοι κάποιου πρώτου.

Όλοι εκτός από μένα. Εγώ δεν ήμουν πρώτος πουθενά και σε τίποτα. Θα μπορούσα να γίνω ο πρώτος μαθητής στη γειτονιά, αυτό το πόστο ήταν άδειο, όμως θα έπρεπε να ξεπατωθώ στο διάβασμα, άσε, που θα γινόμουν και πρώτος στην ξεφτίλα. Θα μπορούσα ακόμα να γίνω ο πρώτος στην πάστρα, μου άρεζε να πλένομαι και να φοράω καθαρά ρούχα, όμως ούτε αυτό γινόταν. Όποιος τριγύριζε έτσι, ήταν σα να παρακαλούσε και να φώναζε, ‘’εδώ είμαι, λερώστε με, σας παρακαλώ, κυλήστε με στις λάσπες, χώστε με στα σκατά, να γίνω σαν κι εσάς’’. Ένα πράγμα υπήρχε χειρότερο από το να είσαι καθαρός, το να είσαι καθαρός και καλός μαθητής μαζί. Καλλίτερα να πέθαινες. Δεν σε άφηναν σε ησυχία, σε ψάχναν όλη μέρα για να σε βρουν και να σε βρίσουν, να σε βρωμίσουν, να σε πετάξουν στα βρομόνερα και στο τέλος να σε πλακώσουν στο ξύλο.
 

Εκπαιδευτικοί στα πρόθυρα νευρικής κρίσης

 «Πάν' τα νιάτα, πάν' τα κάλλη, μας τα φάγαν' οι δασκάλοι», τραγουδούσαν παλαιότερα οι μαθητές. Αργότερα καθιερώθηκε το σουξέ της Βίσση «Τους μαθητές τούς τρώει το στρες» και το άγχος για τα πανεπιστήμια. Στις μέρες μας, το στρες τρώει και τους δασκάλους, οι οποίοι βρίσκονται στα πρόθυρα νευρικής κρίσης λόγω της γενικευμένης απαξίωσης του ρόλου και της προσφοράς τους στην κοινωνία.
 Εννιά στους δέκα εκπαιδευτικούς με παράπονο κάνουν λόγο για «έλλειψη» συνεργασίας, υλικοτεχνικής υποδομής, ουσιαστικών κέντρων επιμόρφωσης, αναγνώρισης και αποδοχής από τους αρμόδιους φορείς. Εξι στους δέκα αποδίδουν το καθημερινό στρες στην κακή οργάνωση και λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος. Εξι στους δέκα αισθάνονται εξάντληση στη διάρκεια της εργασίας, ενώ το 62% θα ήθελε να αλλάξει εάν μπορούσε επάγγελμα.
Σύμφωνα με στοιχεία έρευνας του Παντείου, οι εκπαιδευτικοί κατέχουν την πρώτη θέση στον κατάλογο επικινδυνότητας για επιρρέπεια στο σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης με χαρακτηριστικά το έντονο στρες, που σταδιακά τους οδηγεί σε ψυχοσωματική φθορά.
Πρόσφατη έρευνα την οποία διενήργησαν η Αλεξάνδρα Κορωναίου, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πάντειο, και η Αννα Τικταπανίδου, ψυχολόγος Υγείας και υποψήφια διδάκτωρ, σε 28 σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της ευρύτερης περιοχής της Αττικής, με ερωτηματολόγιο και συνεντεύξεις που απάντησαν πάνω από 350 εκπαιδευτικοί, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι κυριαρχούν γενική επαγγελματική «κόπωση», ψυχική φθορά και βαθιά κοινωνική απαξίωση των εκπαιδευτικών οι οποίες εκδηλώνονται, όπως οι ίδιοι αναφέρουν, κυρίως με προβλήματα στο επίπεδο της συμπεριφοράς.
Προεξάρχοντα συμπτώματα είναι: ο εκνευρισμός και οι καβγάδες με τους μαθητές, το κλείσιμο στον εαυτό, η έλλειψη επαφής με τους μαθητές αλλά και η απώλεια ενδιαφέροντος -απάθεια, οι σωματικές ενοχλήσεις (ημικρανίες, πονοκέφαλοι και δερματικά προβλήματα) (ποσοστό 35,9%).
«Προκειμένου να κατανοήσουμε καλύτερα το πλαίσιο μέσα στο οποίο βιώνεται και συζητιέται η "κόπωση" ζητήσαμε από τους εκπαιδευτικούς να καταγράψουν τις σημαντικότερες πηγές άγχους», λέει η Αλεξάνδρα Κορωναίου.
«Σύμφωνα με τις απαντήσεις των ερωτηθέντων, παρατηρήσαμε ότι:
Πέρα από τις όποιες αναφορές σε ζητήματα που σχετίζονται με την οργάνωση, τις απαιτήσεις και τον τρόπο λειτουργίας της εργασίας (π.χ. ασάφεια και σύγχυση ως προς τον εργασιακό ρόλο, γραφειοκρατική οργάνωση, φόρτος εργασίας πολυπληθή τμήματα διδασκαλίας κ.τ.λ.) οι εκπαιδευτικοί, στη συντριπτική τους πλειοψηφία (89%) εκφράζουν ένα "παράπονο" και κάνουν λόγο για κάποιου είδους "έλλειψη". Ελλειψη στήριξης, έλλειψη συνεργασίας, έλλειψη θετικής ανατροφοδότησης, έλλειψη υλικοτεχνικής υποδομής, έλλειψη ουσιαστικών κέντρων επιμόρφωσης, έλλειψη αναγνώρισης και αποδοχής από τους αρμόδιους φορείς αλλά και την κοινωνία. Φαίνεται, δηλαδή, να έχει μεγάλη σημασία η έλλειψη κοινωνικών και ψυχολογικών πόρων βάσει των οποίων "αποτιμάται" η αξία των εκπαιδευτικών από τους ίδιους και από την κοινή γνώμη. Για παράδειγμα, το επίπεδο αμοιβής θεωρείται συχνά δείκτης κοινωνικού κύρους αλλά και μέτρο μέσω του οποίου μια ομάδα μπορεί να συγκρίνει την οικονομική της κατάσταση με εκείνη άλλων ομάδων. Το ύψος της αμοιβής αποτελεί, επομένως, μια ρητή έκφραση της αξίας ενός επαγγέλματος και με τον τρόπο αυτό επηρεάζει σημαντικά το βαθμό της αξίας που αποδίδει ο κάθε εργαζόμενος στον εαυτό του. Η σύνδεση μεταξύ αμοιβής και κύρους εκτείνεται και στα κίνητρα, τη διάθεση αλλά και στην ικανοποίηση από την εργασία».
Εξαιρετικής σημασίας, σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, ιδιαίτερα για το επάγγελμα του εκπαιδευτικού θεωρούνται και οι «αμοιβές» που ικανοποιούν τις ανώτερες ψυχολογικές ανάγκες (π.χ. αίσθημα συμβολής ως επαγγελματίες, αίσθημα αναγνώρισης της προσφοράς τους). Οι αμοιβές αυτές δεν πηγάζουν μόνον από το ίδιο το άτομο, αλλά αντανακλούν και κοινωνικές πεποιθήσεις.
Ομως στο κοινωνικό επίπεδο οι εκπαιδευτικοί επωμίζονται με το βαρύ έργο της συνέχειάς της μέσω της μετάδοσης γνώσεων και αξιών από τη μεγαλύτερη στη νεότερη γενιά, βιώνοντας συγχρόνως την απαξίωση του επαγγέλματός τους. Ετσι, λοιπόν, το επάγγελμα του εκπαιδευτικού στο πλαίσιο της σύγχρονης πραγματικότητας χαρακτηρίζεται από μια σημαντική πτώση της κοινωνικο-οικονομικής θέσης του και με μια παράλληλη διεύρυνση ευθυνών και καθηκόντων τα οποία υπερβαίνουν τις τυπικές υποχρεώσεις του.
Τα στοιχεία αυτά οδηγούν σε μια απαξίωση του επαγγέλματος που είναι δυνατό να προκαλούν μια κατάσταση ψυχικής και σωματικής έντασης επηρεάζοντας αναπόφευκτα την υγεία τους.
«Η μη αναγνώριση της γενικότερης προσφοράς των εκπαιδευτικών είναι αυτονόητο ότι πλήττει την ίδια την ταυτότητα του επαγγέλματος», προσθέτει η Αννα Τικταπανίδου. «Σήμερα δεν είναι μόνο το γεγονός ότι ο ρόλος και η αξία του επαγγέλματος αμφισβητήθηκαν από τα ΜΜΕ, αλλά συνολικά η κοινωνία μοιάζει να αμφισβητεί τη χρησιμότητα του ρόλου του σχολείου στο βαθμό που αυτό αποτυγχάνει να ικανοποιήσει τις στοιχειώδης απαιτήσεις και τα οράματα τόσο των ίδιων των παιδιών όσο και των οικογενειών τους. Η "κόπωση" που εμφανίζουν οι εκπαιδευτικοί συνδέεται άμεσα όχι μόνο με τις αντιφάσεις μέσα στο σχολείο, αλλά με το σύνολο των κοινωνικών αντιφάσεων και με την επικρατούσα πολιτική στο χώρο της Παιδείας.
Η Παγκόσμια Οργάνωση της Εργασίας δήλωσε ότι είναι άδικο να περιμένουμε από τους εκπαιδευτικούς να απαντήσουν στις προκλήσεις των ραγδαίων αλλαγών αν δεν τους τροφοδοτήσουμε με τα κατάλληλα εφόδια».
Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΙΟΥΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 05/10/2006

«Τίποτα, απλά τον βοήθησα να κλάψει»...

Aν αυτό είναι το παιδί

Στη Β΄ Γυμνασίου μιας μεγάλης πόλης φτάνει ένας καινούργιος μαθητής. Ελληνόπουλο. Είναι συνεσταλμένος, μιλάει ελάχιστα, «προκαλεί» με την αδυναμία του να επικοινωνήσει, να κατοχυρώσει την ταυτότητά του. Μια μέρα, στο διάλειμμα, επτά συμμαθητές του τον περικυκλώνουν μες στην τάξη. Οι έξι τον χτυπούν και ο έβδομος, ο μικρός ρεπόρτερ, βιντεοσκοπεί με το κινητό του τηλέφωνο. Το βίντεο κάνει τον γύρο του θριάμβου στο σχολείο. Ο αδελφός του δαρμένου παιδιού φοιτά στο Λύκειο, στο ίδιο κτιριακό συγκρότημα. Οι εικόνες του ξυλοδαρμού φτάνουν και στο δικό του κινητό και εκείνος αναγνωρίζει τον μικρότερο αδελφό του.Οι επτά μαθητές τιμωρούνται με διήμερη αποβολή. Στο συμβούλιο των καθηγητών οι γνώμες διχάζονται. Οι μισοί ζητούν περισσότερη καταστολή και οι άλλοι μισοί αναρωτιούνται «τι θα πουν στους γονείς» (των επτά). Κάποιες φωνές που μιλούν για μια άλλη προσέγγιση ηχούν σαν εξωγήινες. H αστυνόμευση και το κουκούλωμα, η μετάθεση των ευθυνών είναι πιο εύκολες λύσεις από το ανέβασμα ενός θεατρικού έργου, την οργάνωση μιας αντιρατσιστικής ή αντιπολεμικής συναυλίας, την έκδοση ενός μαθητικού περιοδικού.H πιο πάνω ιστορία είναι αληθινή και συνέβη φέτος τον χειμώνα. Οι δράστες δεν ήταν τραμπούκοι ούτε μέλη συμμορίας, δεν άφησαν τον συμμαθητή τους αιμόφυρτο. Ομως τι νόημα έχει το να δείρεις κάποιον, αν δεν μπορείς να το παινευτείς; Οπως κάποτε οι Βρετανοί αποικιοκράτες φωτογραφίζονταν πλάι στη σκοτωμένη τίγρη, όπως οι Αμερικανοί στρατιώτες στο Αμπού Γκραΐμπ απαθανάτισαν τον εξευτελισμό των κρατουμένων, έτσι και τα παιδιά των νέων τεχνολογιών διαφήμισαν το κατόρθωμά τους. Η παιδική βία είναι συνέπεια και συνέχεια της μικρής καθημερινής βίας, της επιθετικότητας και του ανταγωνισμού μεταξύ των ενηλίκων. Είναι συνέπεια και συνέχεια της απαξίωσης του σχολείου, του ρόλου του εκπαιδευτικού αλλά και του μαθητικού κινήματος, που σήμερα έχει περιοριστεί στο μάνατζμεντ των εκδρομών στη Ρόδο και στις εξόδους στα νυχτερινά ή εμπορικά κέντρα. Φυσικό είναι. Οταν η Αννα Βίσση γίνεται εθνική ηρωίδα, όταν στο μικρόφωνό της ακουμπά όλη η Ελλάδα, όταν τα παιδιά του τηλεοπτικού «Fame Story» (και όχι μια παιδική χορωδία) γίνονται οι επίσημοι βάρδοι του Γύρου της Αθήνας, τι να σου κάνει ο χαμηλόμισθος «καθηγητάκος»; Πού είναι η λάμψη σου, καλέ; Πώς να νιώσει ο μαθητής σεβασμό για τον καθηγητή ή τον δάσκαλό του που αναζητάει δεύτερη εργασία και γίνεται νυχτερινός οδηγός ταξί, ντίλερ σε καλλυντικά ή «ντελίβερι μπόι»; Τι σεβασμό να νιώσει ο μαθητής για το δημόσιο σχολείο όταν ο δρόμος για το πανεπιστήμιο περνάει μέσα από το φροντιστήριο ή τα ιδιαίτερα;Το homo hominis lupus δεν ισχύει μόνο για τους ενήλικες. Τα «μικρά εγκλήματα μεταξύ φίλων», η καθημερινή υπόγεια βία ίσως είναι πιο διαβρωτική από τα ακραία εγκληματικά φαινόμενα. Το εκπληκτικό αυτοβιογραφικό βιβλίο του Πρίμο Λέβι «Αν αυτό είναι ο άνθρωπος» (εκδ. Αγρα), που μιλάει για το Αουσβιτς, δείχνει ότι και ο μικρόκοσμός μας μπορεί να γίνει ένα είδος στρατοπέδου συγκέντρωσης όπου φρουρός, καταδότης και βασανιστής δεν θα είναι ο «από πάνω», ο Γερμανός στρατιώτης, αλλά ο πλησίον, αυτός της διπλανής πόρτας, του διπλανού γραφείου ή θρανίου.

ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΤΖΑΝΤΖΗ   ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ  11/06/2006

Ξυπνάμε ένα χειμωνιάτικο πρωινό τού 2020. Ο ήλιος λάμπει και το θερμόμετρο δείχνει 35° Κελσίου. Η πόλη είναι στεγνή και υπάρχει παντού πολλή σκόνη. Έχει να βρέξει μήνες, από την άνοιξη του προηγούμενου χρόνου. Και τώρα, καθώς περιμένουμε βροχές, η χώρα είναι σε κατάσταση συναγερμού, γιατί βροχή τώρα πια σημαίνει καταστροφικές πλημμύρες.

Την προηγούμενη δεκαετία, όπως κι εκείνη που προηγήθηκε, κάηκαν πάλι στην Ελλάδα δύο εκατομμύρια στρέμματα δάσος. Στη θέση τους, στις περισσότερες περιπτώσεις, χτίστηκαν βιαστικά οικισμοί χωρίς περιβαλλοντολογική μελέτη. Νερό, βέβαια, θα δοθεί στους νέους οικισμούς, πάλι χωρίς ιδιαίτερη μελέτη. Από την υπεράντληση, όμως, των υπόγειων υδάτων υπάρχει ήδη πρόβλημα επάρκειας για όλη τη χώρα. Μόνο οι διαρροές από το κακό δίκτυο έχουν φτάσει επίσημα στο 35% του νερού που χρησιμοποιείται για οικιακή χρήση...  

Αυτό το ζοφερό σενάριο που σκιαγραφεί την Ελλάδα σε είκοσι χρόνια δεν είναι φανταστικό. Πολλές μελέτες, σε παγκόσμιο αλλά και τοπικό επίπεδο, το επιβεβαιώνουν. Όπως σημειώνεται σε αναλυτική μελέτη του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, που δόθηκε στη δημοσιότητα το Νοέμβριο του 2000, το κλίμα στη Μεσόγειο αλλάζει συνεχώς προς το χειρότερο και αν δεν πάρουμε σοβαρά μέτρα για να αντιστρέψουμε την κατάσταση, είναι κάτι παραπάνω από σίγουρο ότι θα ζήσουμε και στην Ελλάδα ένα τέτοιο πρωινό σε είκοσι χρόνια: θα ξυπνήσουμε σ' ένα μεταλλαγμένο χειμώνα, η μόλυνση θα μας κυκλώνει από ξηρά, θάλασσα και αέρα, οι μεταλλαγμένες τροφές θα μας επιβαρύνουν με τοξίνες, τα δάση θα έχουν συρρικνωθεί, οι βροχές θα μας πνίγουν, τα περισσότερα ζώα θα έχουν εξαφανιστεί, τα ψάρια τής Μεσογείου θα ζουν στις θάλασσες του Βορρά και τα καλοκαίρια δε θα βγαίνει κανείς στον ήλιο από το φόβο των μελανωμάτων. Όσο για τους καύσωνες που έχουμε ως τώρα γνωρίσει, θα μοιάζουν με ζεστά ανοιξιάτικα βράδια, αν συγκριθούν μ' εκείνους του άμεσου μέλλοντος...

Καραδοκεί ο καρκίνος

Σε δύο δεκαετίες, αν τίποτ' άλλο δεν αλλάξει, ο καρκίνος τού δέρματος θα αποτελεί μια φρικτή πραγματικότητα στην Ελλάδα που ίσως συναγωνίζεται το Έιτζ. Η τρύπα τού όζοντος μεγαλώνει και η φυσική ασπίδα που παρέχει είναι διάτρητη. Ήδη στα μεγάλα νοσοκομεία τής Αθήνας, οι γιατροί ανησυχούν για τα μελανώματα, μια από τις πιο ύπουλες μορφές καρκίνου. Μοναδικός σύμβουλος είναι πια το... ρολόι μας κι ένας πίνακας που δείχνει ποιους μήνες, όχι ώρες πλέον, πρέπει ν' αποφεύγει κάποιος την ηλιοθεραπεία. Ούτε οι ομπρέλες θα μας προστατεύουν πια από την υπεριώδη ακτινοβολία.

Τα δάση πεθαίνουν

Οι φωτιές, εξάλλου, έχουν ήδη φτάσει πολύ κοντά στο εξοχικό μας ή ακόμα και στο σπίτι μας, καθώς δεν απομένουν πια πολλές απάτητες και "δύσβατες" περιοχές για να καούν - τη δεκαετία του 1990, μέχρι το 1998 ξέσπασαν στην Ελλάδα 6.969 πυρκαγιές και κάηκαν 1.957.136 στρέμματα δάσους. Όσο για το νερό, προς το παρόν υπάρχει, ύστερα από τη λειψυδρία του 1991-1992, επειδή οι βροχές είναι ακόμα άφθονες. Όμως, ό,τι είναι καλό για την πόλη είναι κακό για την ύπαιθρο. Τα αποψιλωμένα δάση και οι γυμνές περιοχές αποτελούν το ιδανικό τοπίο για τις επόμενες κατολισθήσεις και τις τρομακτικές νεροποντές. 

Σύμφωνα με τη μελέτη του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών για το κλίμα, τα επόμενα χρόνια η θερμοκρασία συνεχώς θα ανεβαίνει. Ήδη τα οχτώ πιο θερμά χρόνια που καταγράφηκαν στην ιστορία εμφανίζονται μετά το 1983, με θερμότερο έτος μέχρι στιγμής το 1998. Και καθώς ο ρυθμός θέρμανσης θα αυξάνεται, η στάθμη τής θάλασσας θ' ανεβαίνει και οι βροχές θα μειώνονται. Κι όταν υπάρχουν βροχές, θα συνοδεύονται πλέον από πλημμύρες.

Ακραία καιρικά φαινόμενα

Η άνοδος της θερμοκρασίας και η ξηρασία, μαζί με τη ρύπανση, θα δημιουργήσει προβλήματα τόσο στην ξηρά, όπου θα χαθούν τα περισσότερα είδη τής άγριας πανίδας, αλλά και στη θάλασσα. Μπαρμπούνια φρέσκα μπορεί να μη βρίσκει εύκολα κάποιος ούτε σήμερα στα στέκια τής Πειραϊκής ή στην Κρήτη.  

Γιατί τώρα τα ψαρεύουν στη Βόρεια Θάλασσα, στ' ανοιχτά της Σκοτίας, εκεί όπου μεταναστεύουν φεύγοντας από τα θερμά νερά τής Μεσογείου.Τα συνοδεύουν οι αντζούγιες και τα χταπόδια, καθώς η μεσογειακή παρέα εκδιώκει σταδιακά από τα στέκια τους ακόμα και ψάρια όπως τον μπακαλιάρο. Η αιτία είναι η αύξηση του πλαγκτόν. Μέσα στην τελευταία δεκαετία, η ποσότητα του πλαγκτόν δεκαπλασιάστηκε στα νερά τής Μεσογείου, ενώ η αύξηση φτάνει στις 9.000% το χειμώνα.  

Στην αυγή του 21ου αιώνα, όμως, το φορτίο αρχίζει και γίνεται δυσβάσταχτο. Αν συνεχιστεί αυτός ο ρυθμός, μόνο για ν' αποκατασταθούν, για παράδειγμα, τα δάση στην Ελλάδα, θα χρειάζονταν χίλια χρόνια, υποστηρίζουν καθηγητές τού πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ποια μορφή θα έχει όμως η Ελλάδα τότε; Μήπως θα είναι μια ξηρή έρημος που θα περιβάλλεται από μια μολυσμένη θάλασσα;
Περιοδικό Focus

Τα λόγια ανήκουν σε θρυλική μορφή της Εθνικής Αντίστασης: στον παπα-Ανυπόμονο, τον αντάρτη ιερωμένο που συνδέθηκε όσο ελάχιστοι με τον Αρη Βελουχιώτη και που αναπαύεται, από την προηγούμενη βδομάδα, στις «κορυφογραμμές» της ιστορίας, πλήρης ημερών και βιωμάτων.
Τον συναντήσαμε πριν από δύο χρόνια στο ησυχαστήριό του, στη μονή Αγάθωνος, έξω από την Υπάτη. Καίτοι υπέργηρος, σχεδόν τυφλός, ο κατά κόσμον αρχιμανδρίτης Γερμανός Δημάκος, μόλις αρχίζει να μιλά για το αντάρτικο μεταμορφώνεται.
* Γεννιέται στο Αγρίδι Αρκαδίας στα 1912. Είναι από τα μικρότερα αγόρια μιας πολυμελούς οικογένειας. Το 1934 χειροτονείται διάκονος στη Φθιώτιδα. «Το '42 διορίστηκα ηγούμενος στη μονή Αγάθωνος και ταυτόχρονα επίτροπος στη μονή Δαδίου», θυμάται. «Η περιοχή ήταν ΕΑΜοκρατούμενη. Από εδώ ξεκίνησε ο Αρης, από την καλύβα του Στεφανή έξω από τη Σπερχειάδα. Εγώ τότε δεν είχα ιδέα απ' αυτά. Πρωτομυήθηκα από ένα βιβλιαράκι του Δημήτρη Γληνού με τίτλο: "Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ", κι άρχισα να βοηθώ».
* Παράλληλα διορίζεται πρόεδρος στο Δαδί (Αμφίκλεια), πρωτοστατεί στην ανύψωση του ηθικού των κατοίκων και συμμετέχει στις επιτροπές εθνικής αλληλεγγύης. Με τους Ιταλούς παίζει το παιχνίδι της γάτας με το ποντίκι. Προδίδεται, όμως, από μια ελαττωματική γραφομηχανή: «Οι Ιταλοί είχαν έναν υπολοχαγό, Μάριο, απαίσιο στη μορφή και απαισιότερο στην ψυχή. Μια μέρα ξεκόλλησε από την πινακίδα της κοινότητας ένα χαρτί αλλά πήρε κι άλλο ένα από τη διπλανή κολόνα». Ενα στραβό πλήκτρο της γραφομηχανής αποκαλύπτει ότι οι ανακοινώσεις της κοινότητας και οι προκηρύξεις του ΕΑΜ γράφονταν από την ίδια μηχανή.

Υστερα από δοξολογία στη Λαμία, με τον Αρη και τον καθηγητή Γιώργο Σημίτη (πρώτο από αριστερά), πατέρα του πρώην πρωθυπουργού.

Το όπλο του Αρη
* Δεν μένει, λοιπόν, στον καλόγερο, παρά να ανηφορίσει στο βουνό. Στην Καλοσκοπή συναντιέται με την ανταρτοομάδα του Αρη και του ζητά να καταταγεί στον ΕΛΑΣ.
«Δεν θα αντέξετε», μου λέει. «Ε! Οσο αντέξω», του απαντώ. Στο ελατοδάσος καθίσαμε να κολατσίσουμε. Πάνω στα έλατα πηδούσε ένα σκιουράκι. Ο Αρης έβγαλε την αραβίδα του που στο κοντάκι είχε μια σφραγίδα του Αη Γιώργη. "Το κατεβάζεις παπούλη;", μου λέει. Ρίχνω μια και πάρτο κάτω το ζουλαπάκι. "Η αραβίδα είναι δική σου", μου λέει τότε ο Αρης. Και δεν την ξαναφόρεσε. Την έδωσε σε μένα».
* Την επόμενη ο πατέρας Γερμανός αποκτά το προσωνύμιο με το οποίο μένει στην ιστορία: «Στην Αγία Τριάδα, ο καπετάν Λευτέρης ο Χρυσιώτης έγραφε τους νεοκαταταγέντες. Ο Αρης καθόταν δίπλα. "Εγώ καπετάν Λευτέρη τι ψευδώνυμο να πάρω;" τον ρωτούσα συνέχεια. "Μην είσαι ανυπόμονος!", είπε ο Αρης. Και μού 'μεινε».
* Μιλά για τον Αρη και βγάζει σπίθες: «Ανεπανάληπτος. Είναι γύφτοι, είναι παλιανθρώποι, είναι πρόστυχοι, είναι ανέντιμοι αυτοί που λένε όσα είπανε. Δεν ήταν τυχαίος ο Αρης. Αν τον άκουγαν, θα είμαστε αλλιώτικα τώρα. Ηταν ο ΕΝΑΣ, που ήξερε να αξιοποιεί την προσφορά των πολλών. Οι πολλοί υπάρχουν παντού και πάντοτε. Ο ένας λείπει. Και σήμερα ο ένας λείπει».
* Ο Ανυπόμονος γίνεται ο παπάς του έφιππου ουλαμού του γενικού στρατηγείου του ΕΛΑΣ, επίσημη ονομασία των επίλεκτων της προσωπικής φρουράς του Αρη, των περίφημων μαυροσκούφηδων.
«Θα φοράς πάντα το καλυμμαύχι. Το σταυρό δε θα τον βγάλεις ποτέ», μου έλεγε ο Αρης. "Μα δεν με βολεύει. Να βάλω μαύρο σκουφί όπως όλοι;" "Οχι! Θα φοράς καλυμμαύχι", μου απαντούσε».
* Μιλά με την τραχιά ρουμελιώτικη προφορά, που περικλείει σαφήνεια και καθαρότητα: «Ο Αρης ήταν παιδί αστικής οικογενείας. Εκανε το σταυρό του, έλεγε "Παναΐτσα" μου, δεν ήταν "σαπέρας", ήταν από σπίτι. Στα χωριά όταν κάναμε λειτουργίες, έψελνε. Στη Λάσπη βάφτισε ένα παιδί. Του είχα χαρίσει ένα σταυρό και τον φορούσε πάντα κρεμασμένο στην τσέπη της καρδιάς. Το κόμμα πάθαινε αλλεργία. Στις περισσότερες φωτογραφίες αφαίρεσαν, μετά, το σταυρό με κόλπα».
* Τα βέλη του στρέφονται κατά της τότε και των μετέπειτα ηγεσιών του ΚΚΕ, που κατέτρεχαν τον Αρη και με την αποκήρυξή του τον οδήγησαν στην αυτοκτονία: «Τον έστειλαν στο Μωριά για να τον ξεκάνουν. Η Πελοπόννησος έβριθε από ταγματασφαλίτες. Αυτό που του έφαγε το κεφάλι ήταν η τυφλή υπακοή στο κόμμα. Αυτός ο γίγαντας τι αδυναμία είχε σ' αυτό το κόμμα;»
* Μετά την απελευθέρωση και κατόπιν προτροπής του Αρη επιστρέφει στο μοναστήρι, ηγούμενος. Υπέστη όμως ανελέητο κυνηγητό. «Φάγαμε ξύλο. Μας πέρασε από φάλαγγα ο Βουρλάκης. Ηταν απαραίτητο να περάσουμε από φροντιστήριο».
* Στους ένθεν κακείθεν πολέμιους του Αρη, σε εκείνους που έστησαν αλλά και γκρέμισαν το άγαλμά του στην πλατεία Λαού της Λαμίας, σ' αυτούς που τον έτρεμαν ζωντανό και τον κατηγόρησαν νεκρό στέλνει ένα τελευταίο μήνυμα, επίλογο στην υστεροφημία του αντάρτικου: «Αυτοί φθίνουν και θα σβήσουνε. Σβήνουνε ο ένας μετά τον άλλο. Ο Αρ'ς δε "σβάει". Δεν έχει ανάγκη από ανδριάντα. Ο Αρης έχει ανδριάντα στην ψυχή του λαού. Ανδριάντα κάνανε στον Τρούμαν και τον φυλάνε οι χωροφυλάκοι».

ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ - 20/06/2004

ΚΑΜΙΑ ΦΟΡΑ οι στατιστικές έχουν περισσότερο ενδιαφέρον και γίνονται και πιο κατανοητές, όταν τις «κατεβάζουμε» στα δικά μας επίπεδα. Ετσι, λοιπόν, συρρικνώσαμε τον πληθυσμό της Γης σε 100 μόλις ανθρώπους και τους βάλαμε όλους σε ένα χωριό. Το πρόσωπο αυτού του χωριού, λαμβάνοντας υπόψη τις τελευταίες στατιστικές, θα είχε την εξής όψη:

57 πολίτες του θα ήταν Ασιάτες, 21 Ευρωπαίοι, 14 από το δυτικό ημισφαίριο (σε βορρά και νότο) και 8 θα ήταν Αφρικανοί.
52 θα ήταν γυναίκες και 48 άνδρες. 70 θα ήταν μη λευκοί, μόλις 30 οι λευκοί:
Μόνον 30 θα ήταν χριστιανοί και οι υπόλοιποι 70 θα ανήκαν σε άλλες θρησκείες.
89 θα ήταν ετεροφυλόφιλοι και 11 ομοφυλόφιλοι.
Στο χωριό μας των 100 ανθρώπων, 6 θα κατείχαν το 59% όλου του πλούτου της Γης και όλοι αυτοί οι 6 θα προέρχονταν από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Οι 80 από τους 100 κατοίκους μας θα ζούσαν σε πολύ φτωχά σπίτια, οι 50 θα υπέφεραν από υποσιτισμό, οι 70 δεν θα ήξεραν γράμματα, ένας μόνο θα είχε πανεπιστημιακή εκπαίδευση και ένας επίσης (πιθανόν ο προηγούμενος) θα διέθετε υπολογιστή.

Αν ξύπνησες σήμερα το πρωί υγιής, είσαι από τους τυχερούς. Αν δεν γεύτηκες ποτέ σου τον κίνδυνο ενός πολέμου, τη μοναξιά μιας φυλακής, την αγωνία των βασανιστηρίων ή τον πόνο στο στομάχι από την πείνα, δεν ανήκεις στα 500 εκατομμύρια των ανθρώπων που τα έχουν βιώσει όλ' αυτά. Αν έχεις φαγητό στο ψυγείο σου, ρούχα να σε ζεσταίνουν και μια στέγη πάνω από το κεφάλι σου, είσαι πλουσιότερος από το 75% των κατοίκων της Γης. Αν έχεις λεφτά στην τράπεζα, ακόμη και λεφτά στο πορτοφόλι σου, είσαι στο 8% των προνομιούχων. Κάποιος είπε, κάποτε: «Ο,τι γυρνάει, επιστρέφει ξανά σε σένα. Δούλεψε, λοιπόν, σαν να μην έχεις ανάγκη από χρήμα. Αγάπησε, σαν να μη φοβάσαι ότι θα πονέσεις. Χόρεψε, σαν να μη σε βλέπει κανείς. Τραγούδα, σαν να μη σ' ακούει κανείς. Ζήσε, σαν να είναι η Γη ο Παράδεισος».

Χ. Μιχαηλίδης, Eλευθεροτυπία

Tο Pεύμα που... θα μας παγώσει
H άνοδος θερμοκρασίας του πλανήτη διαλύει το σύστημα θέρμανσης της Eυρώπης
Το σύστημα κεντρικής θέρμανσης της Ευρώπης διαλύεται. Ο θερμοστάτης της Ευρώπης, το Ρεύμα του Κόλπου, έχει εξασθενήσει σημαντικά. H Βρετανία απειλείται με θερμοκρασίες τόσο χαμηλές όσο αυτές του Καναδά.
Το Ρεύμα του Κόλπου στον Ατλαντικό Ωκεανό, που μεταφέρει ζεστό νερό προς Βορράν από τους Τροπικούς, έχει εξασθενήσει κατά 30% μέσα σε 12 χρόνια, διαπίστωσαν επιστήμονες του Εθνικού Ωκεανογραφικού Κέντρου στο Σαουθάμπτον. Τα ευρήματά τους συνιστούν την ισχυρότερη ώς τώρα ένδειξη πως το σύστημα κεντρικής θέρμανσης της Ευρώπης διαλύεται, εξαιτίας της ανόδου της θερμοκρασίας του πλανήτη.
Επιστήμονες έχουν από καιρό προβλέψει πως το λειώσιμο των αιωνίων πάγων στους πόλους είναι πιθανό να διαταράξει τα ρεύματα που διατηρούν τη Βρετανία τουλάχιστον κατά 5°C πιο ζεστή απ' ό,τι θα έπρεπε να είναι στο γεωγραφικό σημείο που βρίσκεται, αλλά η νέα έρευνα δείχνει πως αυτό ήδη συμβαίνει. Προβλέπει μείωση της θερμοκρασίας κατά 1°C στην επόμενη δεκαετία ή εικοσαετία και θα ακολουθήσει ακόμη μεγαλύτερη πτώση της, αν το σύστημα του Ρεύματος του Κόλπου σταματήσει τελείως.
Τα Βρετανικά Νησιά βρίσκονται στο ίδιο γεωγραφικό πλάτος με το Λαμπραντόρ, στην ανατολική ακτή του Καναδά, και προστατεύονται από ένα εξίσου παγωμένο κλίμα ακριβώς από το Ρεύμα του Κόλπου, που είναι ένα είδος «ιμάντα μετάδοσης της θερμότητας» στον Ατλαντικό, ο οποίος μεταφέρει θερμική ενέργεια ίση με ένα τετράκις εκατομμύριο βατ. Μολονότι οι ωκεανολόγοι εξακολουθούν να πιστεύουν πως είναι απίθανο να σταματήσει εντελώς το Ρεύμα, αν αυτό συμβεί η μέση θερμοκρασία θα έπεφτε κατά 4°C ώς 6°C μέσα σε 20 χρόνια.
Διακλαδίζεται
Το Ρεύμα του Κόλπου ξεκινάει από τον Κόλπο του Μεξικού και μεταφέρει θερμά ύδατα βόρεια και ανατολικά, μέσα από τα στενά της Φλόριντας και κατά μήκος του Βόρειου Ατλαντικού. Στα μισά του ωκεανού, διακλαδίζεται στα δύο. Το ένα σκέλος του ρέει προς Νότον, προς την Αφρική, και το άλλο προς τη Βόρεια Ευρώπη. Όταν το βόρειο ρεύμα φτάνει στην Αρκτική, τα ύδατά του έχουν ψυχρανθεί και έχουν περισσότερο αλάτι, πράγμα που τα κάνει να βυθιστούν. Έτσι σχηματίζεται ένας μεγάλος υπόγειος ποταμός ψυχρού νερού που ρέει προς τα πίσω, προς τον Κόλπο.
H άνοδος της θερμοκρασίας του πλανήτη προβλέπεται να διαταράξει αυτή τη διαδικασία, καθώς επιπλέον γλυκό νερό από το λειώσιμο των αιώνιων πάγων μειώνει την αλμυρότητα των υδάτων της Αρκτικής, με αποτέλεσμα να μη βυθίζονται και να διακόπτεται το κύκλωμα. H ομάδα του Εθνικού Ωκεανογραφικού Κέντρου του Σαουθάμπτον μέτρησε τον ρου του ρεύματος κατά μήκος της γραμμής των 25 μοιρών βόρειου γεωγραφικού πλάτους. Το αρχικό Ρεύμα του Κόλπου, το ψυχρό νερό που επιστρέφει από την Αρκτική και το νότιο σκέλος του θερμού νερού περνούν και τα τρία από αυτή τη γραμμή που εκτείνεται από τη Βόρεια Αφρική ώς τις Μπαχάμες. Μετρήσεις που έγιναν το 2004 συγκρίθηκαν με δεδομένα που είχαν συλλεχθεί το 1957, το 1981, το 1992 και το 1998.
Εκτροπή
Τα αποτελέσματα, που δημοσιεύθηκαν χθες στην επιθεώρηση «Nature», δείχνουν πως ο ρους του Ρεύματος του Κόλπου προς τα έξω δεν έχει αλλάξει, αλλά η ορμή του ψυχρού νερού που επιστρέφει από την Αρκτική έχει μειωθεί κατά 30% από το 1992. Κατά την ίδια περίοδο, η ροή του ζεστού νερού προς την Αφρική αυξήθηκε κατά 30%. Αυτό σημαίνει πως τα θερμά ύδατα εκτρέπονται από την Ευρώπη.
Ο Μέριτς Σροκός, του Βρετανικού Συμβουλίου Ερευνών για το Φυσικό Περιβάλλον το οποίο χρηματοδότησε την έρευνα, δήλωσε: «Αν το φαινόμενο αυτό επιμείνει ή υπάρξει περαιτέρω μείωση, τότε, ναι, θα υπάρξει επίδραση στο κλίμα. Τα μοντέλα δείχνουν ότι - αν η αλλαγή επιμείνει - μπορεί να δούμε πτώση της θερμοκρασίας κατά 1°C στη Βρετανία μέσα σε μία ή δύο δεκαετίες».
Αισιοδοξία της E.E. για το Πρωτόκολλο του Κιότο
H ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ Ένωση θα εκπληρώσει έως το 2010 τις υποχρεώσεις της έναντι του Πρωτοκόλλου του Κιότο για τη μείωση των εκπομπών αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, δηλαδή δύο χρόνια πριν από την εκπνοή της τελικής προθεσμίας της συνθήκης.
Όπως ανακοίνωσε χθες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, υπολογίζεται ότι έως το 2010 τα 15 παλαιά μέλη της θα μειώσουν συνολικά σε επίπεδα κατά 9,3% χαμηλότερα εκείνων του 1990 τις εκπομπές των αερίων που προκαλούν την υπερθέρμανση του πλανήτη. «Αυτό σημαίνει ότι εκπληρώνεται ο στόχος για τη μείωση των επιπέδων κατά 8% έναντι των επιπέδων του 1990, την επίτευξη του οποίου ζητεί το Πρωτόκολλο από τις 15 χώρες-μέλη της E.E. στο διάστημα 2008-2012», αναφέρει η Επιτροπή στη σχετική ανακοίνωσή της.
MARK HENDERSON
Επιμέλεια: Γιώργος Αγγελόπουλος - ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 02/12/2005

Όχι στον πολυμαθή ηλίθιο! (σκέψεις για την παιδεία στον 21ο αιώνα)

ΠPΟΤΑΣΗ: Να καταργήσουμε την μάθηση (και φυσικά την απομνημόνευση) και να καλλιεργήσουμε δύο πράγματα: α) κριτική σκέψη (με μπόλικη αμφισβήτηση) και β) ευαισθησία (άνοιγμα στην τέχνη). Η μεγάλη επανάσταση της Νέας Παιδείας θα αφορά την φιλοσοφία της. Για πρώτη φορά στην ιστορία του ανθρώπου, η παιδεία δεν έχει κανένα λόγο να είναι μάθηση, δεδομένου ότι τα γνωστικά αντικείμενα είναι όλα συνεχώς παρόντα και θα αρκεί το πάτημα ενός κουμπιού (ή και μία φραστική εντολή) για να πληροφορηθούμε το σημείο τήξεως του αργύρου ή την ημερομηνία της μάχης του Μάντζικερτ. Η τεχνολογία έχει κάνει την πληροφορία προσιτή και φθηνή. Αν υπάρχει σήμερα κίνδυνος δεν είναι από έλλειψη γνώσεων αλλά αντίθετα, από τον υπερβολικό πληθωρισμό τους. Αυτό που προφανώς μας χρειάζεται είναι περισσότερη κρίση. Στο σχολείο του 21ου αιώνα, ο δάσκαλος-εξουσία πρέπει να μετεξελιχθεί σε δάσκαλο-σύντροφο. Ο δάσκαλος-αυθεντία σε δάσκαλο-ερευνητή. Όταν ο κάθε μαθητής θα έχει στο θρανίο (ή στο χέρι του) του ένα τερματικό με πρόσβαση στο Internet, η απόκτηση γνώσεων θα είναι πανεύκολη. Αυτό που θα έχει σημασία θα είναι η επιλογή, αξιολόγηση, επεξεργασία και αξιοποίηση της πληροφορίας. Άρα ο δάσκαλος δεν θα είναι η πηγή αλλά το φίλτρο της γνώσης. Σήμερα το σχολείο γεμίζει τα παιδιά γνώσεις, είτε άχρηστες - είτε άκαιρες, που το παιδί δεν είναι σε θέση να τις αφομοιώσει και να τις χρησιμοποιήσει. Πώς θα ήταν αν, αντί για περιεχόμενο, το μαθαίναμε να αναζητά; Βλέπω τα σημερινά παιδιά - και μάλιστα τα προνομιούχα, αυτά που προέρχονται από οικογένειες με οικονομική άνεση - να επιδίδονται σε ένα ανηλεή αγώνα μάθησης, σε ένα μαραθώνιο σχολικών και ιδιωτικών μαθημάτων, που δεν τους αφήνει χρόνο ούτε να σκεφθούν ούτε να έρθουν σε επαφή με την πραγματικότητα. Αν όμως το νέο παιδί δεν βρίσκει χρόνο να αποκτήσει εμπειρίες και να τις οργανώσει με την σκέψη του, όσα πτυχία και να αποκτήσει θα παραμείνει ένας πολυμαθής ηλίθιος . Την βασική πρόκληση της ζωής - την επίλυση προβλημάτων - δεν θα μπορεί να την αντιμετωπίσει. “Life is problem solving” είχε γράψει ο Karl Popper. Στο Δαρβινικό αγώνα της ζωής η επιβίωση (των καλύτερων) γίνεται με την επίλυση των προβλημάτων και την προσαρμογή στις καταστάσεις. Όταν παρουσιαστεί το πρόβλημα δεν ωφελεί σε τίποτα να του παρουσιάσεις ένα πτυχίο… Το βασικό χαρακτηριστικό της αυριανής κοινωνίας θα είναι ο ανοιχτός χαρακτήρας της. Ανοιχτός για το καλύτερο και για το χειρότερο. Οι παραδοσιακές δομές, οι κατεστημένες τάξεις, οι ιεραρχίες, θα ανατρέπονται και θα αναθεωρούνται κάθε στιγμή. Η βασική απαιτούμενη αρετή για την επιβίωση θα είναι η κινητικότητα. Όσοι μένουν ακίνητοι θα καταποντίζονται. Ήδη ζούμε αυτή την εξέλιξη. Η ανοιχτή σκέψη είναι προϋπόθεση επιβίωσης στην ανοιχτή κοινωνία. (Ανοιχτή σκέψη: σκέψη χωρίς προϋποθέσεις, χωρίς παραδοχές, χωρίς δογματικές αγκυλώσεις). Πρέπει να αντλήσουμε ένα νέο εκπαιδευτικό πρότυπο από την επιστήμη και την τέχνη, που συνεχώς πειραματίζονται, αμφισβητούν δημιουργούν και διορθώνουν. Το πρότυπο αυτό δεν θα βασίζεται στην μάθηση αλλά στην άσκηση της κριτικής και προσληπτικής ικανότητας. Δε θα θεσπίζει κλειστά πλαίσια αλλά αντίθετα θα διευκολύνει το άνοιγμα νέων. Δεν θα είναι στατικό αλλά δυναμικό. Δεν θα εδράζεται στην βεβαιότητα αλλά θα κάνει ανεκτή την αβεβαιότητα. Θα ενθαρρύνει την αναζήτηση, την απορία, την αμφισβήτηση. Μόνο ένα τέτοιο πρότυπο μπορεί να βοηθήσει τον νέον άνθρωπο να ανταπεξέλθει στις προκλήσεις της σημερινής και της αυριανής κοινωνίας.

 Νίκος Δήμου, Σάββατο 4 Φεβρουαρίου 2006

Ένα Bλεμμα
Στυφή πατρίδα του brain drain

O Tάσος είναι αριστούχος διδάκτωρ Φυσικής του Στάνφορντ. Διέπρεψε σ’ ένα από τα πιο φημισμένα πανεπιστήμια του κόσμου, έκανε καριέρα ως ερευνητής στην Silicone Valley, τον καιρό της άνθησής της, και συνέχισε ως αξιολογητής και επόπτης ερευνών, πάντα σε επιχειρήσεις που ασχολούνται με τεχνολογίες αιχμής.
Μετά δεκατρία χρόνια στην Καλιφόρνια και το Σικάγο, επιθυμεί διακαώς να επιστρέψει στην Ελλάδα. Γιατί; τον ρωτώ. Πήρα ό,τι είχα να πάρω, τα είδα όλα, τώρα λαχταράω τη ζωή της Ελλάδας. Θαυμάζω τον φίλο μου Τάσο για την διαυγή σκέψη του επιστήμονα, αλλά επίσης για την ευρύτητα των ενδιαφερόντων του, για την πολιτική του οξυδέρκεια και για την αναλυτική του ικανότητα. Θυμάμαι ακόμη το βίντεο από το μεγάλο του μοναχικό ταξίδι στη μυθική Route 66, θυμάμαι τα τραγούδια που διάλεξε για να ντύσει το ταξίδι· οι αραιές συζητήσεις μας μού έδειξαν κάτι από τη σημερινή Αμερική και κυρίως κάτι βαθύτερο για τη σημερινή Ελλάδα.
O Tάσος αντιπροσωπεύει μια νέα γενιά Ελλήνων: αυτούς που διαπρέπουν «έξω», που είναι κοσμοπολίτες, σκέφτονται με όρους οικουμενικούς, κολυμπούν σαν δελφίνια μες στις τεχνολογίες και τα new media, μπορούν να έχουν ένα καλό εισόδημα οπουδήποτε, και παρ’ όλ’ αυτά, τους πιάνει μια τρέλα να γυρίσουν στην Ελλάδα.
Αυτή την τρέλα δεν μπορώ να την κατανοήσω. Την έχω κουβεντιάσει και με τον Γιώργο, φίλο εικοσιπενταετίας και βάλε, γιατρό διεθνούς κλάσεως στην Αμερική, τώρα στη Νέα Υόρκη. Ο δόκτωρ Γιώργος, λαμπρός κλινικός και ερευνητής, ευρισκόμενος στην κορυφή της πιο ανταγωνιστικής ιατρικής δομής, επιθυμεί διακαώς να έλθει στην Ελλάδα οικογενειακώς. Γιατί, βρε Γιώργο;
Ο διαυγής, ανατόμος και χιουμορίστας φίλος μου προσπαθεί να μου εξηγήσει, και καταλήγει να μιλά για μια διάχυτη αίσθηση, για κύκλους που κλείνουν, για μιαν ανεξήγητη ποιότητα ζωής «εδώ», για την αγριότητα του «εκεί»... Εγώ, που ζω εδώ, προσπαθώ να καταλάβω. Δεν καταλαβαίνω ακριβώς.
Τον παρακολουθώ, λοιπόν, στην πορεία του να επαναπροσεγγίσει την πατρίδα, μετά δύο δεκαετίες απουσίας. Οπως και ο Τάσος, αναζητεί στην Ελλάδα μια θέση ανάλογη των προσόντων του, όχι τόσο ως προς το εισόδημα –αυτό σχεδόν το ξεγράφει–, αλλά τουλάχιστον να μπορεί να προσφέρει αυτά που κατέχει πολύ καλά, επιστημονικά και διοικητικά. Δεν βρίσκει. Πηγαινοέρχεται δυο χρόνια τώρα, κάνει επαφές και ραντεβού στο πανεπιστήμιο, η ειδικότητά του είναι σπάνια έως ανύπαρκτη στην Ελλάδα, το CV του μαζί με τις πρωτότυπες δημοσιεύσεις πιάνει ένα ντοσιέ, είναι αν. καθηγητής στο top νοσοκομείο της Νέας Υόρκης, όλοι τον εκτιμούν, και όλοι τον γειώνουν: ίσως μια θέση εξωτερικού συνεργάτη, ίσως καμιά διάλεξη... Ούτε θέση επιμελητή του ΕΣΥ για τον καθηγητή! Κι ο δόκτωρ Γιώργος επιμένει. Και ίσως έρθει τελικά, γιατί είναι πεισματάρης.
Περιπτωσιολογία; Οχι. Από παντού, διαρκώς πια, ακούω για Ελληνόπουλα που διαπρέπουν έξω, και κανείς δεν τους θέλει εδώ. Είναι υπερπροσοντούχοι, είναι δουλευτές, είναι άξιοι.
Αλλά η στυφή πατρίδα δεν έχει χώρο γι’ αυτούς, όχι χειροκροτήματα και επιδαψιλεύσεις, αλλά χώρο, τούτο μόνο: μια θέση αξιοκρατικά πλάι σε άλλους ικανούς.
Τους διώχνει λοιπόν. Οι θέσεις «μέσα» είναι κρατημένες. Τις κρατούν η μετριοκρατία και ο νεποτισμός, η αδράνεια, η ιδιοτέλεια, η καχυποψία προς κάθε άξιο. Οι μέτριοι κυβερνούν και σχεδιάζουν, στα χαμηλά τους μέτρα. Και η Ελλάδα φθίνει.
Καθώς η παραγωγική βάση μαραζώνει και η χώρα μετασχηματίζεται σε τουριστικό προορισμό, πρακτορείο real estate και διανομέα υπηρεσιών, καθώς η αυτογνωσία θαμπώνει και φυραίνει, καθώς το μέλλον το σχεδιάζουν αυτάρεσκοι σαράφηδες και μαραμένοι γραφειοκράτες, τα καλά μυαλά φεύγουν έξω και δεν ξαναγυρνούν. Εχουν φύγει οι επιστήμονες και οι τεχνολόγοι, τώρα φεύγουν οι μάνατζερ, αύριο θα φεύγουν οι νέοι επιχειρηματίες.
Ασφαλώς η μετανάστευση χαρακτηρίζει τους Ελληνες από παλιά. Αλλά οι σημερινοί λόγοι είναι διαφορετικοί· ούτε ο πόλεμος μάς ρημάζει σήμερα ούτε η ξένη κατοχή. Σήμερα μάς απειλεί ο κακός μας εαυτός, ο κοντόφθαλμος και μέτριος, μάς απειλούν η διάχυτη αναξιοκρατία, η βαριά αδράνεια και μια μνησικακία που σιγοκαίει ακοίμητη.
Απέναντί τους αιωρούνται μεταφυσικά το πείσμα και το ταλέντο. Του Τάσου και του Γιώργου.
Νίκος Γ. Ξυδακης ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 13/08/2006

Η πρόσφατη συζήτηση της κυβέρνησης με την αντιπολίτευση για κοινή πορεία στην αναμόρφωση της παιδείας ζωντανεύει μια μικρή ελπίδα για λύσεις πέρα από κομματικές ή συντεχνιακές σκοπιμότητες. Μακάρι! Φυσικά, η καλή διάθεση δεν αρκεί, μιας και οι συνήθεις ύποπτοι – ανάμεσά τους η Αδράνεια, το Συμφέρον, η Στενομυαλιά, κ.α. – παραμονεύουν στον δρόμο κι ετούτου, όπως κάθε άλλου, σπουδαίου έργου. Καθώς όμως δεν υπάρχει έργο πιο σπουδαίο από την εκπαίδευση των παιδιών μας, υποχρεούμαστε να αισιοδοξούμε αλλά και, στο βαθμό που το μπορεί ο καθένας, να συμβάλλουμε: η εκπαίδευση παραείναι σοβαρή υπόθεση για να την αφήσουμε στους κάθε λογής αρμοδίους.
Θέλω εδώ να μιλήσω για μια πτυχή του προβλήματος που με απασχολεί πολύ τα τελευταία χρόνια: τα μαθηματικά στο σχολείο. Η σημασία των μαθηματικών στον σύγχρονο κόσμο είναι αυταπόδεικτη, όμως το σχολικό μάθημα πάσχει βαθιά, σε ουσία και αποτέλεσμα. Πριν γυρίσουμε στο «πως», όμως, ας δούμε το «γιατί». Αλήθεια: γιατί άραγε πρέπει σώνει και καλά να μαθαίνουν τα παιδιά μας μαθηματικά; Από όποια πλευρά και αν έρχονται, οι δυνατές απαντήσεις στο ερώτημα εντάσσονται σε δυο γενικές κατηγορίες: α) Γιατί τα μαθηματικά είναι χρήσιμα, και β) Γιατί μας μαθαίνουν να σκεφτόμαστε. Ας τα δούμε ένα ένα. Η χρησιμότητα των μαθηματικών είναι κι αυτή δυο λογιών: πρώτα η απλή, καθημερινή, αυτή που χρειάζεται κανείς, για παράδειγμα, για να συντάξει τον οικογενειακό προϋπολογισμό ή να υπολογίσει τα τετραγωνικά της νέας μοκέτας. Οι ανάγκες όμως αυτές, ιδιαίτερα στην εποχή των υπολογιστών, καλύπτονται στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού. Φυσικά υπάρχει χρησιμότητα και για μαθηματικά πιο προχωρημένα. Αυτή είναι βασικά για τον θετικό επιστήμονα, και θα τη βρει στον δρόμο του και το παιδί που θα προσανατολιστεί σε σχετικές σπουδές. Όσο όμως αυξάνει ο ανταγωνισμός για τις λεγόμενες «καλές» σχολές (Ιατρική, Πολυτεχνείο, κλπ.) και άρα όσο σκληρότερα πρέπει να δοκιμάζονται οι υποψήφιοι, η ειδική γνώση που απαιτείται σε κάποιες (λίγες) επιστήμες μεταφέρεται όλο και νωρίτερα, στη σχολική διδασκαλία. Κατανοητό, από μια άποψη. Αλλά η τροφοδοσία του σκληρού ανταγωνισμού που απαιτείται για να φας τον διπλανό σου στις εισαγωγικές, με καμιά έννοια δεν μπορεί να χριστεί «χρησιμότητα των μαθηματικών». (Φυσικά υπάρχει εδώ μεγάλη χρησιμότητα για τους φροντιστηριάρχες – αλλά αυτό είναι άλλο ζήτημα.) Για πραγματική χρησιμότητα της ανώτερης μαθηματικής ύλης στον μέσο μαθητή, είναι αστείο να μιλάμε. Κι έτσι γεννάται το ερώτημα: είναι άραγε σκόπιμο, για να καλυφθούν οι βασικές γνώσεις των αυριανών ηλεκτρολόγων μηχανολόγων ή πυρηνικών φυσικών να υφίσταται η τεράστια πλειοψηφία των μαθητών ένα βαρύτατο και εν τέλει αχώνευτο πρόγραμμα; Γιατί δεν πρέπει να ξεχνούμε τον δεύτερο λόγο: ότι τα μαθηματικά μαθαίνουν στο παιδί να σκέφτεται. Αυτό, αν όντως ισχύει, είναι σπουδαίο.
Το να σου μάθει το σχολειό να σκέφτεσαι είναι ο ιδανικός στόχος του – άλλωστε τις γνώσεις τις βρίσκεις και στις εγκυκλοπαίδειες, που έλεγε ο Ελύτης.
Το να σου μάθει το σχολειό να σκέφτεσαι είναι ο ιδανικός στόχος του – άλλωστε τις γνώσεις τις βρίσκεις και στις εγκυκλοπαίδειες, που έλεγε ο Ελύτης. Όμως τον καταφέρνουν άραγε αυτόν, τον υψηλό σκοπό, τα σχολικά μαθηματικά μας; Κοιτάξτε γύρω σας, στους συμπατριώτες μας που υπέστησαν τη σχολική παιδεία: έχουν στα αλήθεια, οι περισσότεροι από αυτούς, μάθει να σκέφτονται; Διακρίνεται πουθενά στις μέσες διανοητικές μας εκδηλώσεις έστω ένα θετικό υπόλοιπο από τη μαθηματική ταλαιπωρία – όπως είναι για τους περισσότερους – δώδεκα ολόκληρων ετών; Πιστεύω πως όχι. Και δεν είμαι μόνος. Γιατί όμως; Γιατί να παίρνουμε τόσα λίγα από τα μαθηματικά, ενώ τους δίνουμε τόσα πολλά, μαθητές, γονείς και δάσκαλοι, σε κόπο, πόνο αι χρήμα; Αυτό το πολύτιμο να μας «μάθουν να σκεφτόμαστε», γιατί δεν το αξιωνόμαστε; Και ως αλήθεια μπορούμε κάποτε να το πετύχουμε;
Γιατί ο παρατεταμένος βομβαρδισμός των εγκεφάλων των δύστυχων μαθητών με ειδικούς κανόνες επίλυσης προβλημάτων – αυτός είναι σήμερα ο πυρήνας της διδασκαλίας – σίγουρα δεν έχει καταφέρει, προς το παρόν τουλάχιστον, να μας μεταμορφώσει σε έθνος στοχαστών. Η διάγνωσή μου θα ξενίσει πολλούς, ίσως και κάποιους να τους θυμώσει: πιστεύω όμως ότι στη ρίζα του προβλήματος είναι το γεγονός ότι η μαθηματική ύλη που διδάσκουμε είναι υπερβολικά πολλή αι προχωρημένη, με αποτέλεσμα να είναι αδύνατο να αφομοιωθεί σωστά και, άρα, επωφελώς. Η ρατούσα άποψη είναι ότι τα σχολεία μαθαίνουν, γενικά, πολύ λίγα πράγματα στα παιδιά μας – λλιώς δεν θα ξοδεύονταν τόσο οι γονείς σε ιδιαίτερα μαθήματα, γλώσσες και φροντιστήρια. Ίσως να ναι έτσι. Όμως, ειδικά για τα μαθηματικά, πιστεύω ότι το πρόβλημα είναι στην αντίθετη ατεύθυνση, ξεκινάει όχι από το λίγο μα από το πολύ. Το σχολικό πρόγραμμα παραφορτώνει τα παιδιά με γνώσεις, με αποτέλεσμα να υστερεί αναγκαστικά το βάθος της διδασκαλίας. Τους δίνει περισσότερα, και γρηγορότερα, μαθηματικά από όσα μπορούν να χωνέψουν.
Τα μαθηματικά είναι πρωτίστως μέθοδος, όχι ένα μάτσο τεχνικές.
Τη δυσπεψία αυτή, την ξέρουμε – αλίμονο! — όλοι καλά. Το αποτέλεσμα της είναι οι μαθητές είτε να αποτυγχάνουν στα μαθηματικά, σε διάφορα μέτρα, ή όταν κάποιοι καταφέρνουν να παίρνουν καλούς βαθμούς αυτό να γίνεται κυρίως μέσω της «σπασικλίδικης» υφής (δεν μου αρέσει ο όρος, μα δεν βρίσκω ακριβέστερο) απομνημόνευσης κάποιων τεχνικών, που κατά κανόνα ξεχνιούνται αμέσως μόλις εκλείψει η βαθμοθηρική τους χρησιμότητα. Τίποτε όμως που μαθαίνεις επιφανειακά δεν μεταμορφώνει το μυαλό σου – όχι προς το καλύτερο, πάντως. Ο μεγάλος όγκος, και η τεχνική δυσκολία, της σχολικής ύλης έχουν κατά συνέπεια μόνο αποτέλεσμα να μένουν οι περισσότεροι πίσω, τραγικά πίσω, στην εμβάθυνση, που πάει να πει και στην εξοικείωση, που μόνο αυτή μπορεί πραγματικά να διδάξει τη σκέψη. Τα μαθηματικά είναι πρωτίστως μέθοδος, όχι ένα μάτσο τεχνικές. Κι όσο βάζεις την έμφαση στις τεχνικές – πράγμα βέβαια αναγκαίο όσο τα παιδιά καλούνται να αντιμετωπίσουν ολοένα και περισσότερα, και συνθετότερα, προβλήματα προς λύσιν – τόσο χάνεις το υπέδαφος, τη σκέψη που κοσμεί και διακρίνει την Κορωνίδα των Επιστημών. Το έχουμε κάνει καραμέλα το «μηδείς αγεωμέτρητος εισίτω» που έβαλε ο Πλάτων στην είσοδο της Ακαδημίας του. Όμως τι σόϊ γνώση θεωρούσε απαραίτητη για τη φιλοσοφική σπουδή, δεν μας απασχόλησε. Τι λέτε: να ήταν γνώση τεχνικών; Ή μήπως γνώση μεθόδου σκέψης; Δεν πάει στον χαρακτήρα μου η έννοια της εξίσωσης προς τα κάτω. Μακάρι να υπήρχε στην εκπαίδευσή μας, όπως σε άλλα κράτη, η δυνατότητα διαφορετικών, εναλλακτικών προγραμμάτων από τις πρώτες κιόλας τάξεις, που θα σκύβει φιλάνθρωπα στον κάθε μαθητή αντί να προσαρμόζει αυτόν προκρούστεια σε κάποιο «κοινό μέτρο». Κάτι τέτοιο όμως, με τα τωρινά τουλάχιστον συλλογικά μας μυαλά, είναι όνειρο άπιαστο. Κι αφού δεν μπορούμε να πάμε εκεί, ας καταλάβουμε έστω ότι ο σημερινός προσανατολισμός σύνολης της μαθηματικής διδασκαλίας στο μέτρο του μαθητή με τον υψηλότερο δείκτη λογαριαστικής ικανότητας – γιατί περί αυτού πρόκειται –, μαζί με την υπαγωγή της στην ανταγωνιστική λογική των εισαγωγικών εξετάσεων, οιασδήποτε μορφής, μάς εγγυάται μονάχα ετούτο: ότι η συντριπτική πλειοψηφία δεν θα πάρει από τα σχολικά μαθηματικά απολύτως τίποτε, τίποτε περισσότερο δηλαδή από αισθήματα μειονεξίας που ενίοτε φτάνουν στην απόγνωση. Έτσι κι αλλιώς, το ξαναλέω, το ζήτημα δεν είναι οι μαθητές που θα προχωρήσουν σε ανώτερα μαθηματικά στις σπουδές τους. Αυτοί θα βρουν σίγουρα τις αναγκαίες γνώσεις, είτε στα φροντιστήρια είτε στα διαβάσματα όπου θα τους οδηγήσει η κλίση τους. Με τον προσανατολισμό όμως της σχολικής ύλης αποκλειστικά σε αυτούς, οι υπόλοιποι δεν θα μάθουν ουσιαστικά τίποτε. Κι όσα μάθουν θα τα ξεχάσουν μόλις αποφοιτήσουν με – αν επιτρέπεται εδώ η έκφραση – μαθηματική βεβαιότητα.
Ας το παραδεχτούμε επιτέλους: η πιθανότητα να χρειαστεί για πρόβλημα του καθημερινού βίου το διώνυμο του Νεύτωνα είναι μηδαμινή. Αυτό που πρέπει, κατά συνέπεια, να πρυτανεύσει ως νεύμα της διδασκαλίας των μαθηματικών στο σχολείο είναι ότι μπορούν πράγματι να μας διδάξουν τη σκέψη. Για να σε μάθουν όμως τα μαθηματικά να σκέφτεσαι, πρέπει πρώτα εσύ να μάθεις τα μαθηματικά. Και κυρίως: όσα μάθεις να τα μάθεις καλά. Ο Ιπποκράτης έλεγε ότι η τέχνη είναι μακρά, ενώ ο βίος βραχύς. Τα σχολικά χρόνια είναι, προφανώς, ακόμη βραχύτερα. Αν θέλουμε τα παιδιά μας πραγματικά να ωφεληθούν από τα μαθηματικά στο σχολειό, και να πάρουν τις βάσεις της λογικής σκέψης που μπορούν αυτά μοναδικά να δώσουν, μα και – γιατί όχι; – να τα αγαπήσουν, πρέπει να τους διδάξουμε λιγότερα. Αλλά καλύτερα. Κι εδώ ισχύει, για άλλη μια φορά, το ουκ εν τω πολλώ το ευ…

Απόστολος Δοξιάδης
Πρωτοδημοσιεύτηκε στο Popular Science - Καθημερινή

Αναζητώντας τον νέο πατριωτισμό

Υπάρχουν δύο τρόποι για να αγαπάει κανείς την πατρίδα του. Ο ένας είναι να φωνασκεί γι' αυτήν. Ο άλλος να κάνει κάτι γι' αυτήν. Ο πρώτος βλέπει παντού συνωμοσίες και ξένα κέντρα που υποσκάπτουν τη χώρα, ο δεύτερος προσπαθεί να διαπαιδαγωγήσει τις νέες γενιές στο αληθές - το οποίο κατά τον Διονύσιο Σολωμό είναι το εθνικόν. Ο πρώτος βρίζει, ο δεύτερος δημιουργεί.
Ενα καλό μέτρο του σύγχρονου πατριωτισμού, όπως τον όρισε ο κ. Αντώνης Καρκαγιάννης («Καθημερινή» 12.8.2008) είναι η διαδικτυακή μηχανή αναζήτησης Google. Εκεί μπορεί να αναζητήσει κανείς όσα ψηφιακά έχουν εγγραφεί στην παγκόσμια βιβλιοθήκη των καιρών μας. Μέχρι και τον πατριωτισμό των Ελλήνων.
Αν ψάξει κάποιος, λοιπόν, στο Google δεν πρόκειται να βρει τα απομνημονεύματα του Κολοκοτρώνη. Δεν υπάρχουν ούτε τα απομνημονεύματα του Νικολάου Κασομούλη ούτε καν τα άπαντα του Διονυσίου Σολωμού. Μπορεί να πετύχει χιλιάδες συνδέσμους σε κείμενα που κραυγάζουν για τη Μικρασιατική Καταστροφή, αλλά δεν μπορεί να βρει για διαβάσει ούτε τον Ηλία Βενέζη ούτε τον Στράτη Μυριβήλη. Δεν θα βρει ούτε τα επίσημα έγγραφα του ελληνικού κράτους, την αλληλογραφία των ηγετών της περιόδου, την αρθρογραφία των εφημερίδων εκείνης της εποχής. Δεν θα βρει καν ένα ευπρεπές χρονολόγιο των γεγονότων. Μόνο κραυγές για τα δεινά του Ελληνισμού υπάρχουν. Και κυρίως για τα σύγχρονα «δεινά»: στο Διαδίκτυο σήμερα κυκλοφορούν περισσότερα για κάποιες περίτεχνες συνωμοσίες ξένων κέντρων που θέλουν να σβήσουν την καταστροφή της Σμύρνης, παρά η ιστορία της καταστροφής καθαυτή.
Πολλοί ξέρουν -και περισσότεροι διακηρύσσουν ότι ξέρουν- ότι η ηλεκτρονική τεχνολογία έχει κερδίσει την καρδιά και το μυαλό της νέας γενιάς. Γνωρίζουν ή «γνωρίζουν» ότι το Διαδίκτυο διαμορφώνει περισσότερο τη γλώσσα τους από κάθε μάθημα στο σχολείο. Θα ήταν, λοιπόν, εθνικά ευεργετικό να υπήρχε ένα ηλεκτρονικό λεξικό της ελληνικής γλώσσας προσβάσιμο από όλους στο Διαδίκτυο. Η Ακαδημία Αθηνών, για παράδειγμα, αντί να βγάζει φετφάδες περί της εθνικά χρήσιμης ιστορίας θα μπορούσε να τελειώσει το λεξικό που ξεκίνησε στη δεκαετία του 1920 και να το παραδώσει στα Ελληνόπουλα. Ας φροντίσει, τουλάχιστον, να ψηφιοποιηθούν οι λίγοι τόμοι που αξιώθηκε να βγάλει. Ενα λεξικό, έστω μέχρι το λήμμα «δαχτυλωτός», προσφέρει μεγαλύτερη εθνική υπηρεσία, από τις κατά καιρούς πομπώδεις διαπιστώσεις περί «παρακμής της εθνικής συνείδησης».
Το μεγαλύτερο μέρος της σημαντικής ελληνικής λογοτεχνίας δεν υπόκειται πλέον σε περιορισμούς πνευματικής ιδιοκτησίας. Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, για παράδειγμα, θα μπορούσε να γαλουχεί με τη γλώσσα και το ήθος του τα νέα παιδιά. Αρκεί να ήταν προσβάσιμος από αυτά. Χιλιάδες βιβλία αραχνιάζουν στις ελάχιστες βιβλιοθήκες που έχουμε, βιβλία που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην εθνική αυτογνωσία, αν κάποιος μπορούσε να τα διαβάσει.
Γι' αυτό, παρακαλούνται όσοι ανησυχούν για το μέλλον της χώρας, της γλώσσας και του πολιτισμού μας, της ψυχής μας κ.λπ. να σταματήσουν τις οιμωγές και να αρχίσουν να δουλεύουν. Ιδού το Διαδίκτυο, ιδού η τεράστια πολιτιστική μας κληρονομιά, ιδού και το πατριωτικό άλμα...

Πάσχος Μανδραβέλης  «Καθημερινή» 7.10.2007

Οι αυταπάτες της δωρεάν Παιδείας και τα ιδιωτικά πανεπιστήμια
Οι επιτυχίες του δημόσιου Μπέρκλεϋ μάθημα για την Ελλάδα

Εδώ και δύο δεκαετίες ζω στην Καλιφόρνια, την πολιτεία των ΗΠΑ που, αν ήταν ανεξάρτητη (και, εδώ που τα λέμε, δεν ξέρω γιατί δεν το σκέφτεται σοβαρά...) θα ήταν η πέμπτη βιομηχανική οικονομία στον κόσμο: Πρώτη στην ψυχαγωγία (Χόλιγουντ), πρώτη στην υψηλή τεχνολογία (Σίλικον Βάλεϊ). Και πρώτη στην ανώτατη εκπαίδευση! Πέρσι δύο μεγάλες και πολύ έγκυρες έρευνες (από το Τάιμς του Λονδίνου και το πανεπιστήμιο της Σαγκάης) βρήκαν ότι πέντε από τα είκοσι καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου είναι στην Καλιφόρνια!Και η Ελλάδα; Εδώ τα νέα είναι αποκαρδιωτικά. Δυστυχώς κανένα ελληνικό πανεπιστήμιο δεν κατατάχθηκε από τις δύο έρευνες ανάμεσα στα 300 καλύτερα του κόσμου (δεν ξέρω άλλη ευρωπαϊκή χώρα που να πήγε τόσο άσχημα).
Από τα πέντε κορυφαία πανεπιστήμια της Καλιφόρνιας τα δύο (Στάνφορντ και Καλτέκ) είναι ιδιωτικά. Από την άλλη το δικό μου (το Μπέρκλεϋ) βρέθηκε στην κορυφή, τέταρτο ή πέμπτο στον κόσμο, και το κορυφαίο μη ιδιωτικό! Κι αυτό που με κάνει ιδιαίτερα περήφανο είναι πως το πανεπιστήμιό μου –επαναλαμβάνω, το καλύτερο δημόσιο πανεπιστήμιο του κόσμου– είναι δημόσιο με έναν τρόπο ουσιαστικό, και με ένα χαρακτήρα βαθιά δημοκρατικό (και ακόμα κάπως ανατρεπτικό, 40 χρόνια μετά…). Ανάμεσα στους πολλούς λόγους που έφεραν το Μπέρκλεϋ στην κορυφή είναι και ο αδυσώπητος ανταγωνισμός με το γειτονικό –ιδιωτικό– Στάνφορντ. Πιστεύω ότι, αν η Καλιφόρνια είχε, σαν την Ελλάδα, ένα μεσαιωνικό νόμο που να απαγορεύει τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, ούτε το Μπέρκλεϋ θα ήταν πρώτο, ούτε η Καλιφόρνια θα ήταν η υπερδύναμη που είναι σήμερα στην ανώτατη εκπαίδευση (αλλά βέβαια ούτε και στους άλλους τομείς).
Στην Ελλάδα μπορώ να ανοίξω κάθε είδους επιχείρηση, από αθλητικό σωματείο μέχρι πατσατζίδικο, φτάνει να μην είναι πανεπιστήμιο. Γιατί; Πιστεύω ότι κάθε νόμος που περιορίζει την ελευθερία του πολίτη πρέπει να έχει πολύ γερή αιτιολογία. Ποιοι είναι λοιπόν αυτοί που υποστηρίζουν αυτό τον νόμο; Και με ποιο σκεπτικό;
Η μεσαιωνική διάταξη διατηρήθηκε στην τελευταία αναθεώρηση του συντάγματος, και παρά την πρόθεση των κομμάτων να την καταργήσουν, έπειτα από επιμονή του λόμπι των Καθηγητών. Αυτών των ίδιων που τώρα κατεβαίνουν σε απεργιακούς αγώνες ενάντια στην αξιολόγηση. Οποιος φοβάται την αξιολόγηση, φυσικά και τρέμει τον ανταγωνισμό...
Στην ιδιωτική ανώτατη εκπαίδευση αντιτίθεται και το αριστερό φοιτητικό κίνημα. Μια προσωπική παρένθεση: Εκείνα τα ωραία και πονεμένα και λίγα χρόνια που δίδαξα στο ΕΜΠ τη δεκαετία του ’80, το αριστερό φοιτητικό κίνημα (ιδιαίτερα το εκτός κομμάτων) ήταν για μένα μοναδική παρηγοριά σε ένα περιβάλλον εχθρικό. Πολλοί τους κατηγορούν ότι είναι στην ουσία πολιτικοί οργανισμοί, με άποψη επί παντός επιστητού, από ανθρώπινα δικαιώματα και δημοτικές εκλογές μέχρι Τσάβεζ και Ιράκ – κι όχι αυστηρά για τα πανεπιστημιακά. Αλλά εμένα αυτό δεν με ενοχλεί καθόλου, γιατί τα πανεπιστημιακά είναι τα μόνα θέματα στα οποία εγώ διαφωνούσα και διαφωνώ ριζικά μαζί τους. Η άποψή λοιπόν του φοιτητικού κινήματος για το πανεπιστήμιο μπορεί, δυστυχώς, να συνοψισθεί σε δύο αρχές (για λόγους βέβαια κατανοητούς και ανθρώπινους που έχουν να κάνουν με την ιστορική διάρθρωση της κοινωνίας, τη μυωπία που είναι αποτέλεσμα της ετήσιας σκληρής εκλογικής αναμέτρησης, και την ειδική, προνομιακή και βραχυπρόθεσμη σχέση του φοιτητή με το πανεπιστήμιο). Νάτες λοιπόν οι δύο αρχές: (α) Οι σπουδές να είναι ανώδυνες, η αποφοίτηση εγγυημένη κάπου στο βάθος του ορίζοντα, και το επάγγελμα κατοχυρωμένο, και (β) κανείς άλλος να μην έχει αυτά τα προνόμια. Η εναντίωση στα ιδιωτικά πανεπιστήμια είναι λοιπόν δοσμένη, λόγω (β). Και την εναντίωση αυτή το φοιτητικό κίνημα την εκφράζει τώρα πάλι με τον γνωστό αυτοκαταστροφικό τρόπο – με κινητοποιήσεις που διακόπτουν και περαιτέρω υποβαθμίζουν τις σπουδές. Αν και το ένστικτό μου είναι να χειροκροτώ κάθε φορά που ο κόσμος βγαίνει στους δρόμους, έστω και για τους λάθος λόγους (βλέπε παγκοσμιοποίηση), σε αυτή την περίπτωση πολύ φοβούμαι ότι το τίμημα είναι υπερβολικό και τα περιθώρια ανύπαρκτα.
Και ποια είναι τα επιχειρήματα εναντίον του ιδιωτικού πανεπιστημίου; Πρώτα-πρώτα η προσήλωση –ακόμα– μερικών στο παλιομοδίτικο δόγμα ότι μόνο το Κράτος μπορούμε να εμπιστευθούμε για ένα σωρό δραστηριότητες, από τζόγο και ασφάλιση μέχρι τηλεφωνία και εκπαίδευση. Ένα Κράτος ανίκανο, διεφθαρμένο, βαθιά αντιδραστικό και αυταρχικό, που έχει δώσει τόσες εξετάσεις και έχει αποτύχει τόσες φορές και τόσο παταγωδώς – ιδιαίτερα, όπως είδαμε, στην Ελλάδα ως προς την ανώτατη εκπαίδευση.
Μετά είναι η αυταπάτη της «Δωρεάν Παιδείας». Λες και δεν την πληρώνουν οι φορολογούμενοι, λες και δεν ξέρουμε τους ακραίους παραλογισμούς και σπατάλες όπου μας οδηγεί αυτό το καλοπροαίρετο «δωρεάν»: Στις σοσιαλιστικές χώρες το δωρεάν ψωμί γινόταν ζωοτροφή στα αγροκτήματα των αετονύχηδων του Κόμματος, ενώ στην Ελλάδα το δωρεάν πανεπιστήμιο οδηγεί στους αιώνιους φοιτητές και τη διασπάθιση των συγγραμμάτων, μεταξύ πολλών άλλων ευτράπελων. Παρεμπιπτόντως, οι 40.000 φοιτητές του Μπέρκλεϋ πληρώνουν δίδακτρα, περίπου το ένα τρίτο από αυτά που πληρώνουν οι φοιτητές του Στάνφορντ – αν και βέβαια οι πιο πολλοί έχουν υποτροφίες. Και κανένας τους δεν χάνει ποτέ χρονιά, ενώ με τα χρήματα αυτά το Μπέρκλεϋ διατηρείται το καλύτερο πανεπιστήμιο στον κόσμο.
Αλλά η ιδιωτική ανώτατη εκπαίδευση δημιουργεί ανισότητα και δίνει πλεονεκτήματα στους πλούσιους, σωστά; Δυστυχώς στους πλούσιους δεν θα τους λείψουν ποτέ τα πλεονεκτήματα (οι δρόμοι για τα ξένα πανεπιστήμια είναι ανοικτοί, σκεφθείτε μόνο τον πολιτικό αρχηγό που ψηφίσατε στις προηγούμενες εκλογές...). Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να καταπολεμηθεί η κοινωνική ανισότητα είναι η αναβάθμιση του δημόσιου πανεπιστήμιου και της δημόσιας εκπαίδευσης γενικότερα, ώστε να δίνει ουσιαστικά εφόδια που αναιρούν τα πλεονεκτήματα των πλουσίων. Και ο δρόμος για την αναβάθμιση περνάει, όπως είπαμε, από το ιδιωτικό πανεπιστήμιο (και την «εντατικοποίηση», και τα δίδακτρα με υποτροφίες, και το όριο φοίτησης, και...)
Πάντως η ιδιωτική ανώτατη εκπαίδευση θα υποσκάψει την επαγγελματική κατοχύρωση, έτσι δεν είναι; H επαγγελματική κατοχύρωση είναι ηχώ από άλλον αιώνα, που σιγοσβήνει. Στην ευρωπαϊκή Ελλάδα του 2017 αυτό που θα έχει σημασία δεν είναι αν έχεις πτυχίο, αλλά πόσο καλό είναι το πανεπιστήμιο που στο έδωσε (ελληνικό, αγγλικό, σλοβενικό, δεν θα κάνει μεγάλη διαφορά), και τι έμαθες για να το πάρεις ο πτυχίο. Επαγγελματική κατοχύρωση στον 21ο αιώνα σημαίνει πανεπιστήμιο αναβαθμισμένο και ανταγωνιστικό.Αλλά ποια εγγύηση υπάρχει ότι η ιδιωτική ανώτατη εκπαίδευση στην Ελλάδα θα έχει την αναγκαία ποιότητα για να βοηθήσει τη δημόσια; Δυστυχώς, καμία. Δεν υπάρχει πιο εύθραυστο –και πιο μακροχρόνιο και πιο πολυδάπανο– εγχείρημα από το να στήσεις ένα καλό πανεπιστήμιο, και στην Ελλάδα συχνά αποτυγχάνουμε σε πολύ ευκολότερα. Αλλά αν το άγχος περί ποιότητας ήταν λόγος απαγόρευσης, τότε ποιος κλάδος θα ήταν ιδιωτικός στην Ελλάδα;
Υπάρχει τελικά ελπίδα μέσα στο πηχτό έρεβος της ελληνικής ανώτατης εκπαίδευσης; Η πιο μεγάλη μου ελπίδα είναι το Νέο Αίμα στα πανεπιστήμια (και δεν εννοώ ηλικία). Ανάμεσα στους καθηγητές, αλλά και στους ζωντανούς και έξυπνους φοιτητές, το Νέο Αίμα όλο και πληθαίνει, συχνά δεν μπαγιατεύει και δεν συμβιβάζεται, διψάει για αναβάθμιση του πανεπιστήμιου, για εκλογίκευση και εξυγίανση και κάθαρση και διοικητική ανεξαρτησία από το Κράτος. Και καλωσορίζει τη φρεσκάδα και τον ανταγωνισμό και –γιατί όχι;– την επαγγελματική ευκαιρία που αντιπροσωπεύει το ιδιωτικό πανεπιστήμιο.

Χρήστος Παπαδημητρίου, καθηγητής Computer Sciences στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Berkeley.

Οι 10 τεχνολογικές καινοτομίες που θα αλλάξουν την εκπαίδευση

Ακόμη και οι πιο παραδοσιακοί παιδαγωγοί του δυτικού κόσμου έχουν αντιληφθεί πλέον ότι η τεχνολογία παρέχει στην εκπαίδευση κάποιες δυνατότητες πρωτόγνωρες και την ωθεί προς ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες αλλαγές. Για παράδειγμα, μας επιτρέπει να διερευνούμε υποθετικά ερωτήματα, να προσομοιώνουμε καταστάσεις και φαινόμενα, να κάνουμε ορατά πράγματα που διαφορετικά θα έμεναν αόρατα και να κατανοούμε με σαφήνεια αφηρημένες έννοιες. Αυτή η παραδοχή δεν έγινε βεβαίως από τη μια ημέρα στην άλλη. Από την κλασική αντίληψη ότι η εκπαίδευση του ανθρώπου άρχιζε με βασικά εργαλεία την «ανάγνωση, γραφή και αριθμητική» ως τη μοντέρνα εκδοχή τους - «ολιστική γλώσσα, επίλυση προβλημάτων και διευθέτηση συγκρούσεων» - κύλησε πολύ νερό και... διαφωνίες στο αυλάκι της κοινωνίας.
Ο πρώτος στόχος που θέτει η κοινωνία του 21ου αιώνα για τη σχολική αναδόμηση είναι η μεταστροφή της εκπαιδευτικής φιλοσοφίας ώστε η εκπαίδευση να αρχίζει με βάση τις ανάγκες του μαθητή. Αντί δηλαδή το παιδί να προσαρμόζεται σε ένα πρόγραμμα σπουδών, θα πρέπει το πρόγραμμα αυτό να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του παιδιού. Οι πολυπληθείς τάξεις παιδιών με το ενιαίο ωρολόγιο πρόγραμμα και σύστημα βαθμολόγησης περιμένουν ότι το παιδί μας θα βρει κάπου εκεί τη θέση του και η μάθηση θα βρει έδαφος να ριζώσει. Αυτή η αντίληψη κρίνεται πλέον ανεπαρκής και ζητείται να αντικατασταθεί από ένα πολύπλευρο αγκάλιασμα του παιδιού: ζητούνται αλλαγές που θα επιτρέψουν την κάλυψη των αναγκών κάθε παιδιού, τώρα και στο μέλλον. Μοχλοί επίτευξης μιας τέτοιας αλλαγής θεωρούνται η συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας και των γονιών στη στήριξη της εκπαίδευσης και η ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών στην παιδαγωγική διαδικασία.
Ο αμέσως επόμενος στόχος της αναδόμησης είναι να αλλάξει το περιβάλλον μάθησης. Το ζητούμενο μιας εκπαίδευσης που θα ανταποκρίνεται στις ιδιαιτερότητες κάθε παιδιού μπορεί να βρεθεί μόνο μέσα από την ευελιξία διαμόρφωσης του μαθησιακού του περιβάλλοντος. Και εδώ εμφανίζεται πλέον ως πολύτιμος αρωγός η νέα τεχνολογία με τις δυνατότητες που παρέχει. Η τάξη του αυριανού σχολείου δεν θα περικλείεται πλέον από τους γνωστούς τέσσερις τοίχους, αλλά θα «μεταφέρεται» όπου το παιδί μπορεί να μάθει: κάθε τάξη θα είναι συνδεδεμένη μέσω του Διαδικτύου με έναν απέραντο ιστό μάθησης, όπου το παιδί θα μπορεί να στραφεί για να βρει γνώσεις, παραδείγματα, απαντήσεις και λύσεις στα θέματα που του ανατέθηκαν, να βρίσκει συμμαθητές που έχουν το ίδιο θέμα, να μπαίνει σε ομάδες εργασίας και παρέες με κοινά μορφωτικά ενδιαφέροντα. Η τηλε-εκπαίδευση και τα CD πολυμέσων θα είναι τα βασικά εργαλεία αυτής της τάξης.
Παράλληλα όμως θα πρέπει να αλλάξει και ο ρόλος του δασκάλου. Από τον ως τώρα ρόλο του μεταδότη γνώσης, ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να περάσει σε εκείνον του καταλύτη αυτοδιδασκαλίας των μαθητών. Με άλλα λόγια, χρησιμοποιώντας την τεχνολογία για να εντοπίζει τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες κάθε μαθητή ώστε να του βρίσκει τα κατάλληλα μονοπάτια αναζήτησης της γνώσης, ο εκπαιδευτικός θα επιστρέφει στον αυθεντικό - και ξεχασμένο - ρόλο του σωκρατικού δασκάλου. Θα πάψει πλέον να βλέπει τους μαθητές του ως παθητικούς αποδέκτες της διδασκαλίας του και θα τους παρέχει ευρύτερα χρονικά περιθώρια να κρίνουν, να απορροφούν, να διανοούνται, να εφαρμόζουν, να συνθέτουν και να οραματίζονται. Θα τους ενθαρρύνει να βιώνουν εμπειρίες επίλυσης προβλημάτων, να σκέφτονται σε υψηλότερο επίπεδο και να αναλαμβάνουν ατομικά την υπευθυνότητα να μαθαίνουν οι ίδιοι και να βοηθούν άλλους να μαθαίνουν. Ο ίδιος θα τους βοηθάει να βρίσκουν την αναγκαία πληροφορία εύκολα και γρήγορα, καθώς και να αναλώνουν χρόνο και ενέργεια στην αξιοποίησή της. Ο δάσκαλος θα είναι το επίκεντρο της αναζήτησης της γνώσης, αλλά ποτέ πια η αυθεντία έκφρασής της. Ο Σωκράτης, δυόμισι χιλιάδες χρόνια μετά, φαίνεται ότι είχε - και σε αυτό - δίκιο.

1. Το ιδεατό σχολείο

Η τηλε-εκπαίδευση εμφανίστηκε αρχικά ως μια λύση τηλε-παρουσίας του εκπαιδευτικού σε μια τάξη μαθητών που βρισκόταν σε απομακρυσμένες περιοχές. Τη δεκαετία του '50 αξιοποιούσε τον ασύρματο, αργότερα την τηλεόραση, ύστερα το e-mail και το Internet. Ως πρόσφατα η τηλε-εκπαίδευση αναπαρήγε το κλασικό μοντέλο του «ενός πωλητή γνώσης προς πολλούς αποδέκτες». Η διάδοσή της όμως στις δυτικές κοινωνίες σήμανε μια πραγματικά επαναστατική αλλαγή: για πρώτη φορά, μαθητές και γονείς απέκτησαν τη δυνατότητα επιλογής δασκάλου, ύλης και «σχολείου», κατά βούληση και οποιαδήποτε στιγμή. Δεν ικανοποιεί η διδασκαλία μαθηματικών από τον τάδε καθηγητή; Αρκούν μερικά κλικ στο Διαδίκτυο για να συνδεθεί κανείς με άλλον, πιο φέρελπι. Η εκπαίδευση μπήκε λοιπόν στην τροχιά των «αγορών», όπου κάθε αξία κρίνεται και χρειάζεται να είναι ανταγωνιστική για να επιβιώσει. Το καθεστώς τού «αυτόν τον δάσκαλο έχουμε στο χωριό, τι να κάνουμε;» θα ανήκει σύντομα στο παρελθόν.
Το «ιδεατό σχολείο» είναι μια πρόκληση για την έννοια του σχολείου, ευρύτερα. Οι άνθρωποι άρχισαν - και θα συνεχίσουν - να χρησιμοποιούν έναν συνδυασμό τοπικού σχολείου, φροντιστών, συμβούλων της κοινότητας και της βιομηχανίας, ευρείες πηγές πληροφόρησης και εξειδικευμένες πηγές για τη μόρφωση και επιμόρφωσή τους. Η όλη εκπαίδευση θα ακολουθεί μια συνταγή προσαρμογής στις ατομικές ανάγκες του παραλήπτη. Παράλληλα όμως θα ξεκαθαρίσει σταδιακά το τι μπορούμε να λαμβάνουμε μέσω του Διαδικτύου και το τι είναι απαραίτητο να μαθαίνουμε με διά ζώσης επαφή. Ετσι, ούτε η τηλε-εκπαίδευση που απλώς αναπαράγει το μάθημα της τάξης θα επιβιώσει στο μέλλον ούτε ο πραγματικός δάσκαλος του σχολείου θα μείνει χωρίς μαθητές. Αντίθετα, θα έχουμε ένα υβριδικό μοντέλο πραγματικού και ιδεατού σχολείου - προπομπός του οποίου είναι ίσως το φινλανδικό μοντέλο σχολείου, που σαρώνει τα τελευταία χρόνια τα πρωτεία στην έρευνα μάθησης του ΟΟΣΑ.

2. Η ασύρματη δικτύωση

Η διασύνδεση των μαθητών με κάθε ψηφιακά παρεχόμενη πηγή μάθησης θα είναι πραγματικά απρόσκοπτη μόνον όταν θα γίνεται ασύρματα, εύκολα και άμεσα. Είτε μέσω μικροκυμάτων είτε μέσω κυψελωτής τηλεφωνίας ή με ραδιοσυχνότητες, μαθητές και δάσκαλοι θα κινούνται σύντομα σε χώρους πραγματικούς ή ιδεατούς, χωρίς να δεσμεύονται από καλώδια και ογκώδεις συσκευές. Η ύπαρξη αυτής της τεχνολογίας θα σημάνει την πραγματική ενσωμάτωση της τεχνολογίας στο αναλυτικό πρόγραμμα, καθώς θα «προκύπτει» οποτεδήποτε και οπουδήποτε. Η υιοθέτηση του προτύπου ασύρματης επικοινωνίας 802.11, που διασφαλίζει τη συμβατότητα μεταξύ ηλεκτρονικών συσκευών, άνοιξε κυριολεκτικά νέο κεφάλαιο στην επικοινωνία ανθρώπων και συστημάτων. Η επόμενη έκδοση του προτύπου (802.11g) υπόσχεται τη δημιουργία πραγματικά λειτουργικών «δικτύων προσωπικής περιοχής».

3. Τα συνεργατικά εργαλεία

Οπως ακριβώς το Διαδίκτυο γνώρισε την ανάπτυξή του κυρίως μέσω της ύπαρξης μηχανών αναζήτησης και δικτυακών πυλών, έτσι και η τηλε-εκπαίδευση θα παρέμενε πανάκριβη ιστορία στα χέρια των λίγων χωρίς τα «συνεργατικά εργαλεία». Τι ακριβώς είναι; Με λίγα λόγια, αυτοματοποιημένα περιβάλλοντα προγραμματισμού που επιτρέπουν τη γρήγορη δόμηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων, πύλες ενημέρωσης εκπαιδευτικών και ανταλλαγής διδακτικού υλικού και μεθόδων, πύλες επικοινωνίας γονέων και εκπαιδευτικών ή εκπαιδευτικών και μαθητών. Μια κοσμογονία δηλαδή διάδοσης των νέων μεθόδων μάθησης που οδηγεί σε έναν πρωτόγνωρο εκδημοκρατισμό της παιδείας.

4. Το ψηφιακό βίντεο

Το Διαδίκτυο άλλαξε ήδη τον κόσμο μας, αν και στηρίχθηκε κυρίως σε κείμενο και κάποια λιτά γραφικά. Παρέμεινε έτσι πίσω στην κατάκτηση του κοινού που εξαρτάται από την τηλεόραση για τη λήψη πλούσιου οπτικού περιεχομένου. Η έλευση όμως του «Διαδικτύου ευρείας ζώνης» θα αλλάξει και αυτή την κατάσταση. Το ψηφιακό βίντεο που θα κυλάει στις «φλέβες του» θα επιτρέψει στους παιδαγωγούς να δείχνουν ό,τι θέλουν στους μαθητές τους, αλλά και στους μαθητές τους να επεξεργάζονται και να αναπέμπουν στον κόσμο ό,τι δημιουργικό χτίζει ο νους τους.
Ως σήμερα το πρόβλημα του ψηφιακού βίντεο ήταν το μέγεθός του, που έπρεπε να είναι μικρό για να το βλέπουν πολλοί μέσω του Διαδικτύου. Για τη λήψη του χρησιμοποιούνταν λογισμικό ελέγχου ροής (streaming) που το έστελνε κομμένο σε πακέτα πληροφορίας. Με τα νέα δίκτυα ευρείας ζώνης, μια σχολική τάξη συνδεδεμένη σε γραμμή χωρητικότητας 10 GB/sec θα μπορεί να λαμβάνει ένα βίντεο 80 GB σε 8 δευτερόλεπτα!
Οι επιπτώσεις αυτών των δυνατοτήτων στην εκπαίδευση θα είναι τεράστιες και θα επιτρέψουν το πραγματικό «προσωπικό φροντιστήριο» κάθε μαθητή ή εργαζομένου, από τον υπολογιστή του ή την ψηφιακή τηλεόραση, αλλά και τη διηνεκή μετεκπαίδευση των εκπαιδευτικών, από αντίστοιχα κανάλια και δικτυακές πύλες.

5. Οι υπηρεσίες εφαρμογής

Όπως το κόστος παραγωγής υλικού τηλε-εκπαίδευσης πέφτει δραματικά με τη χρήση συνεργατικών εργαλείων, έτσι και η φιλοξενία και η διαχείριση του τεράστιου όγκου πληροφοριών ενός ιδεατού σχολείου γίνονται εφικτές μέσω των φορέων παροχής υπηρεσιών εφαρμογής (ASP - Application Service Provider). Οι ενδιάμεσοι αυτοί εξυπηρετούν τον ιδεατό κόσμο της ψηφιακής τεχνολογίας όπως περίπου και οι αντίστοιχες υπηρεσίες του πραγματικού κόσμου: Θέλετε να σπουδάσετε σε μιαν άλλη πόλη; Χρειάζεστε σπίτι, που το παρέχει κάποιος σπιτονοικοκύρης; Θέλετε διαχειριστή για τα κοινόχρηστα και τη συντήρηση του σπιτιού; Μπορούν να τα αναλάβουν διάφοροι, ή ένας τραπεζικός λογαριασμός, ή μια εταιρεία τεχνικής βοήθειας. Θέλετε να «στήσετε» ένα σχολείο εσείς οι ίδιοι; Αντίστοιχα. Αυτά όλα στον κόσμο του Διαδικτύου μπορούν να τα αναλάβουν οι εταιρείες ASP, οι οποίες σας υπενοικιάζουν χώρο, εξοπλισμό και υπηρεσίες για όσο χρόνο τούς καταβάλλετε το νοίκι και σε όποιο βαθμό παρέμβασης τους εξουσιοδοτείτε. Ο ρόλος τους δεν είναι επιβοηθητικός μόνο για όποιον δεν έχει τις απαραίτητες τεχνικές γνώσεις ή κεφάλαια επένδυσης, αλλά και για όποιον θέλει να πονοκεφαλιάζει μόνο για το εκπαιδευτικό σκέλος, μακριά από τεχνικά προβλήματα. Η παρουσία αξιόπιστων τέτοιων φορέων θα λύσει τα χέρια ατόμων, σχολείων και τοπικής αυτοδιοίκησης για την προσαρμογή τους στα νέα κοινωνικά δεδομένα.

6. Οι συσκευές χειρός

Ως τώρα αντιμετωπίζουμε τις ηλεκτρονικές συσκευές χειρός περισσότερο ως γκάτζετ και παραφερνάλια της τεχνολογίας. Σύντομα όμως και το κόστος αυτών των συσκευών θα πέσει εντυπωσιακά και η χρησιμότητά τους ως εργαλείων μάθησης εν κινήσει θα αναγνωρισθεί. Ήδη έχουν εμφανισθεί πολυσυσκευές που ενοποιούν λειτουργίες κινητού βιντεο-τηλεφώνου και υπολογιστή, που προοιωνίζονται το αυριανό απαραίτητο εξάρτημα όλων μας. Παραμένει βεβαίως σημαντικό θέμα το πώς θα φιλτράρεται η χρήση αυτών των συσκευών εν ώρα μαθήματος, ώστε να αξιοποιούνται πράγματι για τους στόχους της μάθησης και όχι της πλοήγησης των μαθητών σε... ροζ κανάλια.

7. Η γλώσσα XML

Οπως ακριβώς το πρωτόκολλο ασύρματης επικοινωνίας 802.11 επιτρέπει στις διάφορες συσκευές να επικοινωνούν μεταξύ τους, έτσι και οι ποικίλες εφαρμογές και προγράμματα που διατρέχουν το Διαδίκτυο χρειάζονται μια «κοινή γλώσσα» επικοινωνίας. Τον ρόλο αυτόν φαίνεται να κερδίζει η γλώσσα XML, που ανέπτυξε η Microsoft.
Αυτό που παρέχει η XML (eXtensible Markup Language) είναι μια κοινή γραμματική των δικτυακών εφαρμογών. Η γνωστότερη στους πολλούς γλώσσα HTML του Διαδικτύου καθόριζε το πώς θα εμφανίζονται στην οθόνη μας τα κείμενα και τα γραφικά στοιχεία μιας ιστοσελίδας. Η XML επιτρέπει - εν είδει «αγγλικής γλώσσας» - τα στοιχεία αυτά και οι μεταξύ τους σχέσεις να γίνονται κατανοητά από όποιας προέλευσης και τεχνολογίας πρόγραμμα έχει «μάθει» XML.
Στην πράξη, η καθιέρωση ενός τέτοιου προτύπου επικοινωνίας των εφαρμογών σημαίνει ότι το ίδιο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που παρακολουθούμε στον υπολογιστή μας μπορούμε να το λαμβάνουμε απροβλημάτιστα σε μια συσκευή χειρός στο λεωφορείο, στο μετρό ή στην οθόνη της... πόρτας του ψυγείου μας, παίρνοντας πρωινό.

8. Η προσομοίωση πειραμάτων

Ολοι αντιλαμβανόμαστε ότι πολύ πιο εύκολα κατανοεί ένα παιδί τους νόμους της φυσικής και της χημείας όταν τους παρακολουθεί να εφαρμόζονται σε αντικείμενα και στοιχεία του πραγματικού κόσμου, παρά μέσα από στεγνούς τύπους. Η προσομοίωση πειραμάτων μέσα από προγράμματα υπολογιστή κάνει ακόμη πιο εύκολα τα πράγματα, καθ' όσον διατηρεί τα οπτικά ερεθίσματα αλλά αφαιρεί μη ελεγχόμενες παραμέτρους της πραγματικότητας. Ένα βήμα πιο πέρα μάς πηγαίνει η επίλυση προβλημάτων μέσα σε προσομοιούμενους ιδεατούς κόσμους του Διαδικτύου. Στα μελλοντικά εκπαιδευτικά προγράμματα η προσομοίωση θα έχει συναρπαστική πολυπλοκότητα και ποικιλία, ο δε δάσκαλος θα έχει τον ρόλο ενός φίλου που συμπάσχει με τον εκπαιδευόμενο στις πλοκές μιας περιπέτειας - μη γνωρίζοντας και εκείνος όλες τις απαντήσεις - και θα αναλαμβάνει να εντοπίζει τα διδακτικά γεγονότα μέσα από σειρά δραστηριοτήτων.

9. Οι ψηφιακές εκδόσεις

Ο όρος «ψηφιακές εκδόσεις» περιλαμβάνει κυρίως τα ηλεκτρονικά βιβλία, τα ηλεκτρονικά εγχειρίδια εκμάθησης, τα κατά βούληση εκτυπούμενα πακέτα διδακτέας ύλης και τους δικτυακούς χώρους όπου καταχωρίζεται η εκπαιδευτική πληροφορία - τις ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες. Πολλοί παραδοσιακοί εκδότες έχουν αρχίσει να παρέχουν την ύλη τους στο Διαδίκτυο, αλλά το θέμα της κατοχύρωσης των πνευματικών δικαιωμάτων έχει κρατήσει πολύ περισσότερους εκτός νυμφώνος. Αφ' ης στιγμής λυθεί, είναι σίγουρο ότι η εκπαίδευση και οι σχετικές με αυτήν εκδόσεις θα γνωρίσουν μια νέα αναγέννηση, με τη δημιουργία κατά παραγγελίαν και εξατομικευμένων ψηφιακών βιβλίων να είναι καθημερινό φαινόμενο.

10. Ο προσωπικός γραμματέας

Το όνειρο κατάργησης της υπαγόρευσης κρατάει από... την ημέρα που εφευρέθηκε η γραφή. Για τους ομιλούντες κάποια από τις πιο διαδεδομένες γλώσσες στον κόσμο το όνειρο αυτό άρχισε ήδη να παίρνει σάρκα και οστά. Οι επερχόμενοι φορητοί υπολογιστές - μεγέθους σελίδας χαρτιού - θα «ακούν» και «γράφουν» σε επεξεργαστή κειμένου τα όσα θέλει ο κάτοχός τους. Στα ελληνικά, δυστυχώς, θα αργήσουμε να δούμε τέτοια δυνατότητα, μολονότι υπάρχει εξειδικευμένη εταιρεία στην Κρήτη που το προσπαθεί.
Οταν πάντως κάτι τέτοιο γίνει κτήμα όλων, αντιλαμβάνεσθε την πολιτισμική έκρηξη και την εκπαιδευτική επιτάχυνση που θα σημειωθεί: ο λόγος του κάθε ειδήμονος θα μπορεί άμεσα να περιληφθεί σε εκπαιδευτικό υλικό, ο χρόνος συγγραφής βιβλίων και δοκιμίων θα μειωθεί δραματικά, η επικοινωνία και η συμμετοχή σε εκπαιδευτικές ασκήσεις μέσω Διαδικτύου θα χάσει όλο το κοπιώδες της δακτυλογράφησης και θα κερδίσει σε χρόνο και αμεσότητα. Λίγη υπομονή, και αυτή η δεκαετία θα αλλάξει για πάντα την εκπαίδευση που γνωρίζαμε... προς το καλύτερο.
Τ. ΚΑΦΑΝΤΑΡΗΣ

ΓΙΑ ΑΝΩ ΤΩΝ ΣΑΡΑΝΤΑπέντε

 ΣTO σπίτι επικρατούσε μια ανεξήγητα χαρούμενη ατμόσφαιρα. Κάθε δυο λεπτά η μάνα μου μας έλεγε: «Δεν μπορείτε να φανταστείτε τι σας περιμένει». Αν σκεφτεί κανείς ότι οι γονείς, όταν σαπίζουν τα παιδιά τους στο ξύλο, ρωτούν με χαμόγελο «σ' άρεσε;» τότε η φράση «δε φαντάζεστε τι σας περιμένει» μπορούσε να περικλείει πολλά. Έπειτα από λίγο ακούστηκαν οι γνώριμοι ήχοι. Βήχας δυνατός, κλειδί στην πόρτα, χαμόγελο, ήλιος και φιλί στη μάνα μου...
Mετά ο πατέρας να λέει: «τη φέρνουν. Kανόνισες πού θα τη βάλουμε;» O διάλογος μεγάλωνε ακόμα πιο πολύ την περιέργειά μας μέχρι που άνοιξε η πόρτα του ασανσέρ. Τρέξαμε. Δυο εργάτες κουβαλούσαν ένα χαρτονένιο τεράστιο κουτί. Το ακούμπησαν στο πάτωμα με προσοχή κι άρχισαν να σκίζουν τα χαρτόνια. Τα μάτια μας συναγωνίζονταν το μέγεθος της κουκουβάγιας.
Οι γονείς μου αγκαλιάστηκαν τρυφερά, οι εργάτες είπαν καλορίζικη και μεις μείναμε, όπως αυτός που έφαγε μπισκότο Εxcess. H Aυτού Mεγαλειότης η Τηλεόραση στο σαλόνι μας.
Tετράγωνη, σαν μπαούλο, με πορτάκι φυσαρμόνικα και τρία όλα κι όλα τεράστια κουμπιά. Ένα να γράφει ON, ένα να γράφει OFF και ένα στρογγυλό όλο νούμερα για ν' αλλάζουμε κανάλια. Όλα θορυβώδη, ιδίως η αλλαγή καναλιού που ανάσταινε νεκρό. Καθίσαμε μαγνητισμένοι στον καναπέ.
«Καλησπέρα σας κυρίες και κύριοι» είπε η Νάκη Αγάθου.
«Καλησπέρα σας» είπαμε όλοι μαζί σαν τη χορωδία Τυπάλδου.
Κι έτσι η τηλεόραση μπήκε στη ζωή του σπιτιού κι έφερε τα πάνω κάτω.
Καταρχήν άλλαξε η διαρρύθμιση του σαλονιού. Ο βελούδινος, πράσινος καναπές που στεκόταν απέναντι απ' την μπαλκονόπορτα για να χαζεύουμε τη θέα στο πάρκο άλλαξε θέση. Τι νόημα είχαν πια τα φύλλα των δέντρων, που τα σκόρπιζε ο αέρας, ή τα παιδιά, που παίζαν ποδόσφαιρο, ή το άγαλμα της Αθηνάς, που «κατασκόπευε» το σπίτι μας από απέναντι... Αθηνά εναντίον Λόουν Ρέιντζερ σημειώσατε δύο.
Στο σχολείο το νέο μεταδόθηκε αμέσως και σύντομα δημιουργήθηκαν δύο «κοινωνικές» τάξεις. Οι έχοντες (τηλεόραση) και οι μη έχοντες. Οι δεύτεροι λέγανε ακριβώς την ίδια φράση «οι γονείς μου λένε ότι θα χαλάσουν τα μάτια μας και ότι δε θα διαβάζουμε τα μαθήματά μας».
Στα πάρτι το μαγικό κουτί μονοπωλούσε το ενδιαφέρον. Bγήκαν και τα πρώτα ανέκδοτα. Πώς λένε στα τούρκικα την τηλεόραση; Μπανιστίρ ντουλάπ... Όσο για τον πολλαπλασιασμό του 8, που μας ταλαιπωρούσε μήνες, τον ξεπετάξαμε στο λεπτό προς χάριν του Μπονάτσα. Για όλους υπήρχε κάτι. Κανένας δεν έμενε παραπονεμένος. Καραγκιόζης, Χοντρός-Λιγνός, Ζορό. Κάθε Παρασκευή, Μάχη. Σύγχρονη Εύα με την Έλλη Ευαγγελίδου. Όσο για το «Χαρούμενη Oικογένεια» ήμουν απολύτως βέβαιη ότι ο Ντέιβιντ Κάσιντι χαμογελούσε σε μένα προσωπικά. Τα βράδια του Σαββάτου είχαμε Καντσονίσιμα και τις Κυριακές, τον Διακογιάννη. Η «Aθλητική Κυριακή», όπως και τα τραγούδια της Μίνος στο ραδιόφωνο, ήταν η μελαγχολική υπενθύμιση της Δευτέρας για μια ολόκληρη γενιά. Από τηλεπαιχνίδια άλλο τίποτα. Αξέχαστα του Μαστοράκη, ιδίως το Μπίνγκο. Και σπουδαίες εκπομπές όπως το «Αυτή είναι η ζωή σου» και, πάνω απ' όλα το «Αλάτι και Πιπέρι» με τον Φρέντι Γερμανό. (Έχει και η γενιά μου τις μνήμες της από «Γερμανική έφοδο» στο σαλόνι).
Αξέχαστο θα μου μείνει ένα περιστατικό, χαρακτηριστικό του μαγικού του χιούμορ. Ο Γερμανός φιλοξενούσε τις φιναλίστ των Καλλιστείων. Μια απ' αυτές, στην ερώτηση που αφορούσε τα χόμπι της, είπε ότι λατρεύει να γράφει ποιήματα. Ο Γερμανός την παρότρυνε ν' απαγγείλει ένα από αυτά. Εκείνη πετάρισε τις βλεφαρίδες και είπε τα Κεριά του Καβάφη.
‘Αναυδους μας πέτυχε η καταπληκτική ατάκα του παρουσιαστή. «Συγχαρητήρια δεσποινίς και σας εύχομαι κάποτε να γράψετε και την Ιθάκη». Σαν βγεις στο πηγαιμό για το ...Πέιτον Πλέις να εύχεσαι να 'ναι μακρύς ο δρόμος. Χρόνια και χρόνια αυτός ο δρόμος. Κι έτσι κάθε απόγευμα χτυπούσε το κουδούνι η κυρία του επάνω ορόφου με ένα κουτί γλυκά (κασετίνα, νουγκατίνα, σεράνο) τη συγκεκριμένη ώρα. Μέχρι που άρχισε ο Άγνωστος Πόλεμος, οπότε αποφάσισε να πάρει τηλεόραση και να τρώει γλυκά μόνη της . Μ' αυτό το σίριαλ ερήμωνε η πόλη. Και περιέργως χάλαγε και η τηλεόραση. Σπανίως μας αξίωνε ο Θεός να δούμε τον Βαρτάνη ολόσωμο. Ή από τη μέση και πάνω θα τον βλέπαμε ή από τη μέση και κάτω. Αν ακούμπαγες το κουμπί, σταμάταγε το κούνημα. Μ' έβαζαν να το κρατάω σ' όλη τη διάρκεια (κι ύστερα σου λένε για ψυχικά τραύματα) και μόλις κουραζόμουν φώναζαν: ΧΙΟΝΙΑ.
Μ' αυτά τρίφτηκε το βελούδο του καναπέ. Στο τέλος τον πετάξαμε. Όπως και την ογκώδη τηλεόραση. Η καινούργια ήταν πιο κομψή και μίκραινε και μίκραινε, ώσπου μπήκε και στην κρεβατοκάμαρα (δώσε θάρρος στο χωριάτη ν' ανέβει και στο κρεβάτι). Από κείνα τα χρόνια έμειναν μερικοί μυστικοί κωδικοί, κάτι σαν σύνθημα-παρασύνθημα των άνω σαράντα πέντε... Ο ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ (α ρε Νικολαΐδου) ή το Η ΖΩΗ ΜΟΥ ΓΕΛΑ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΑ. Η Αυτού Εξοχότης η Τηλεόραση, μεταλλαγμένη πια, παίρνει την εκδίκησή της. Αντί να την παρακολουθούμε, μας παρακολουθεί. Καινούργιοι μυστικοί κωδικοί καταγράφονται...

………………………………………………..

H Aυτού Εξοχότης η Τηλεόραση. Ενημερωτική ή όχι, σπουδαία ή μη, στολίδι ή σκουπίδι, πάντα απέναντι από τον καναπέ. Παράθυρο στον κόσμο ή κλειδαρότρυπα στην πόρτα του κόσμου.
Εξαρτάται από το θεατή ίσως κι από τον καναπέ.

4 Τροχοί, Μάρτιος 1999, Pέα Bιτάλη