[Πίσω σε Κείμενα] [Αϊνστάιν γένους...θηλυκού] [Τα λιοντάρια δεν την πείραξαν... Mια απίστευτη ιστορία] [Περί «Νέας Εποχής»] [Αρμαγεδδών σε είκοσι χρόνια] [Οι σκλάβοι των παιχνιδιών (Όσα δεν γνωρίζατε για την Barbie)] [Day After Tomorrow] [Οδηγός ψηφιακών βιβλιοθηκών] [Ψυχαγωγία στη γυάλα] [Εμπόριον παχυσαρκίας]

Day After Tomorrow

Με αφορμή την ταινία Day After Tomorrow, συναντήσαμε τον πρόεδρο του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και ειδικό σε θέματα κλιματικών αλλαγών κο. Δημήτρη Λάλα. Η συζήτηση μαζί του αποδείχθηκε ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα

Θανάσης Γεντίμης: Η ταινία Day After Tomorrow περιγράφει μια εξέλιξη απόλυτης καταστροφής, επιστροφής στην εποχή των παγετώνων. Έχει βάση αυτή η απαισιοδοξία που καταγράφεται;

Δημήτρης Λάλας: Η ταινία βασίζεται σε ένα σενάριο που είναι πιθανό, με μια πιθανότητα μεγαλύτερη από μηδέν. Το ρεύμα του Κόλπου είναι ένα θαλάσσιο ρεύμα που ξεκινά από το Μεξικό και ανεβαίνει στα δυτικά παράλια της Ευρώπης, ζεσταίνοντας έτσι την Αγγλία, τη Δανία και τις Σκανδιναβικές χώρες. Κατά τη διαδρομή του όμως κρυώνει και μεταξύ Γροιλανδίας και Σκανδιναβίας «βυθίζεται» και επιστρέφει προς τα νότια για να κλείσει ο κύκλος του. Το επιστημονικό σενάριο, λέει ουσιαστικά ότι οι παγετώνες της Γροιλανδίας λιώνουν λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας. Όμως από το λιώσιμο, ο όγκος του πάγου ενδεχομένως να μη μπορεί να κρατηθεί πάνω στη γη και να κατολισθήσει στη θάλασσα δημιουργώντας μια τέτοιου είδους ανισορροπία που σταματά αυτός ο μηχανισμός που ζεσταίνει την Ευρώπη. Ως εκ τούτου η Ευρώπη θα γυρίσει στις αντίστοιχες θερμοκρασίες που θα είχε εάν δεν υπήρχε το ρεύμα του κόλπου του Μεξικού, όπως οι θερμοκρασίες του Καναδά και της βόρειας Αμερικής. Αυτό το σενάριο έχει εξεταστεί και είναι όντως πιθανό. Το κατά πόσο θα γίνει με ένα τρόπο καταστροφικό ή με ένα τρόπο ομαλό είναι υποπεριπτώσεις του βασικού σεναρίου.

Θ.Γ.: Το σενάριο έχει ενδιαφέρον όμως, γιατί έχουμε συνδυάσει το φαινόμενο του θερμοκηπίου με την αύξηση της θερμοκρασίας και με σενάρια ερημοποίησης.

Δ.Λ.: Ας μην ξεχνάμε, ότι η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας αναφέρεται στην αύξηση της μέσης θερμοκρασίας. Αυτό δεν σημαίνει ότι τοπικά δεν θα υπάρχουν αλλαγές που θα είναι «προς τα κάτω». Και σίγουρα το πώς ακριβώς θα εξελιχθεί το κλίμα τοπικά είναι ένα θέμα που δεν το γνωρίζουμε. Τα παγκόσμια μοντέλα για την εξέλιξη του κλίματος, δεν έχουν τη δυνατότητα να ξεχωρίσουν π.χ. μεταξύ στερεάς Ελλάδας και Πελοποννήσου. Ενώ όμως όλοι ξέρουμε ότι υπάρχει διαφορά, δεν υπάρχει η δυνατότητα να φτάσουμε σε τόσο μεγάλο βάθος ανάλυσης. Αυτό για εμάς στην Ελλάδα δημιουργεί ένα μεγαλύτερο μεθοδολογικό πρόβλημα, γιατί έχουμε ένα κλίμα που αλλάζει σημαντικά σε μικρές αποστάσεις. Υπάρχουν θάλασσες, παραλίες και βουνά σε μικρές αποστάσεις, και αυτή η ποικιλία του κλίματος δεν ξέρουμε πως θα εξελιχθεί όταν το παγκόσμιο κλίμα θα αρχίσει να ζεσταίνεται. Και η μέση θερμοκρασία του πλανήτη σίγουρα θα αυξηθεί.

Θ.Γ.: Εκτός από το ρεύμα του κόλπου, υπάρχουν άλλοι παράγοντες οι οποίοι θα μπορούσαν να προκαλέσουν αντίστοιχες αλλαγές στο κλίμα;

Δ.Λ.: Υπάρχουν τρεις θεωρήσεις του θέματος. Πρώτον, εξετάζουμε πως αλλάζουν οι μέσες παράμετροι με τις οποίες μετράμε το κλίμα (μέση θερμοκρασία, μέση βροχόπτωση, μέση ταχύτητα του ανέμου κ.ο.κ). Όλα τα μοντέλα δείχνουν ότι πάμε σε μια αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη. Δεύτερον μελετάμε τις αλλαγές στα ακραία καιρικά φαινόμενα είτε στη συχνότητα εμφάνισής τους είτε στην έντασή τους. Υπάρχει μια τρίτη θεώρηση η οποία ασχολείται με τις απότομες αλλαγές στο κλίμα. Για τέτοιες απότομες αλλαγές του κλίματος μιλάμε, όπου πραγματικά το κλίμα αλλάζει δραματικά εντός 10 ετών, χρόνος που δικαιολογεί την λέξη «απότομο» στην κλίμακα μέτρησης των κλιματικών αλλαγών. Αυτές οι απότομες αλλαγές συνδυάζονται με μηχανισμούς που πρέπει να εντοπίζουμε και λειτουργούν όπως ακριβώς μια σκανδάλη: πατάς μέχρι που τελικά συμβαίνει μια έκρηξη αλλάζοντας την κατάσταση σημαντικά και με έντονο τρόπο. Όμως για πράγματα που στην ταινία φαίνεται να συμβαίνουν μέσα σε μερικές ημέρες, δεν υπάρχει μηχανισμός που να το δικαιολογεί. Μπορεί στην πραγματικότητα να γίνουν μέσα σε δέκα χρόνια. Αυτό δεν σημαίνει ότι αν ανέβει σταδιακά η στάθμη της θάλασσας 8-9 μέτρα, δεν θα έχουμε τη Χάγη ή τον Πειραιά κάτω από το νερό. Εντούτοις αυτό δεν θα γίνει σε μια μέρα και δεν θα γίνει με σαρωτικό παλιρροϊκό κύμα. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι πρόκειται για ταινία.

Θ.Γ.: Ανεξάρτητα με τον χρόνο όμως, το τελικό αποτέλεσμα θα είναι το ίδιο;

Δ.Λ.: Η αύξηση της στάθμης της θάλασσας που δείχνει το φιλμ είναι πολύ πιο μεγάλη από αυτή που περιμένουμε. Εάν λιώσουν οι παγετώνες της Γροιλανδίας, αυτό μεταφράζεται σε άνοδο της στάθμης 6-7 μέτρα. Εάν λιώσουν όλοι οι πάγοι του κόσμου, τότε η στάθμη της θάλασσας θα αυξηθεί 50-60 μέτρα. Ας σκεφτούμε μόνο πόσο μέρος της Αθήνας θα είναι κάτω από το νερό σε μια τέτοια περίπτωση.
 

Θανάσης Γεντίμης: Εάν καταλαβαίνω σωστά, για όλα τα καιρικά φαινόμενα, ακραία ή μεσοσταθμικά το αίτιο είναι κοινό: το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Δημήτρης Λάλας: Σωστά. Ακόμη και επιστήμονες που αρχικά ήταν δύσπιστοι, πλέον θεωρούν δεδομένο ότι η θερμοκρασία του πλανήτη έχει αυξηθεί. Επιπλέον θεωρούμε δεδομένο ότι η θερμοκρασία θα εξακολουθεί να αυξάνεται. Ερωτηματικά υπάρχουν σήμερα για το «πόσο» θα αυξηθεί καθώς και για το βαθμό που η αύξηση οφείλεται σε ανθρωπογενείς αιτίες.

Θ.Γ.: Αυτό φαντάζομαι ότι σχετίζεται με το κατά πόσο είναι εφικτή μια αναστροφή του φαινομένου.

Δ.Λ.: Το επόμενο βήμα είναι να δούμε τι κάνουμε για την αλλαγή που έρχεται. Υπάρχουν δύο σκέλη. Μια πρώτη κατηγορία λύσεων περιλαμβάνει ιδέες όπως να χτίσουμε φράγματα για να μην πλημμυρήσει η Αθήνα ή να εγκαταστήσουμε παντού κλιματισμό για να επιβιώσουμε στις υψηλότερες θερμοκρασίες. Αυτή όμως είναι θεραπεία και όχι πρόληψη. Πρόληψη είναι να μειώσουμε τις εκπομπές καυσαερίων.

Θ.Γ.: Ποιο είναι το πρόβλημα κάθε λύσης;

Δ.Λ.: Εκτιμώ ότι δεν υπάρχει η οικονομική δυνατότητα να αλλάξουμε τον τρόπο ζωής μας, για να επιζήσουμε με αλλαγμένες τις κλιματολογικές συνθήκες. Η δυσκολία με την άλλη λύση (της πρόληψης) είναι ότι θα πρέπει να περικόψουμε δραματικά τις εκπομπές καυσαερίων. Μια τέτοια μείωση έχει μεγάλο κόστος, αλλά μάλλον μικρότερο από το κόστος της θεραπείας. Η περικοπή όμως των εκπομπών πρέπει να ξεκινήσει ΤΩΡΑ, γιατί αλλιώς μια σειρά από επενδύσεις και δραστηριότητες, θα μας δέσουν τα χέρια για τα επόμενα 50 χρόνια. Όταν για παράδειγμα αυτή τη στιγμή χτίζονται σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής που λειτουργούν με κάρβουνο, αυτοί θα λειτουργούν για 40 χρόνια εκπέμποντας βλαβερά αέρια. Πρέπει επίσης να κάνουμε εξοικονόμηση ενέργειας και να αναζητήσουμε άλλες τεχνολογίες παραγωγής ενέργειας. Τέτοιες αλλαγές θα κάνουν κάποιες κοινωνικές ομάδες να χάσουν. Αυτές οι ομάδες δεν θα κάτσουν με σταυρωμένα τα χέρια. Τα οικονομικά συμφέροντα θα καθορίσουν εάν θα πάμε τελικά στην κατεύθυνση της θεραπείας ή της πρόληψης. Πρώτη προτεραιότητα όμως πρέπει να είναι η πρόληψη.

Θ.Γ.: Τελικά μάλλον το πρόβλημα έχει γίνει και πολιτικό εκτός από επιστημονικό.

Δ.Λ.: Μα οι Αμερικανοί έχουν σχεδόν παραδεχτεί δημόσια ότι ήταν λάθος που υπέγραψαν το 1997 το πρωτόκολλο του Κυότο, γιατί είναι οικονομικά δυσβάσταχτο για εκείνους. Παρότι έχουν κυρώσει το πρωτόκολλο, προσπαθούν να μείνουν ένα διάστημα «εκτός» και μετά «θα δουν τι θα κάνουν».

Θ.Γ.: Στην Ελλάδα ποιες πρωτοβουλίες είναι σε εξέλιξη;

Δ.Λ.: Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αρχίσει ήδη μια σειρά από βήματα. Έχει δεσμευτεί να τηρήσει τις υποσχέσεις της ως προς το πρωτόκολλο του Κυότο με κάθε κόπο. Το πρώτο βήμα έχει να κάνει με την οδηγία για την εμπορία των δικαιωμάτων εκπομπών καυσαερίων για όσους χρησιμοποιούν πολλή ενέργεια και κατά συνέπεια προκαλούν αυξημένες εκπομπές. Στην Ελλάδα όμως έχουμε καθυστερήσει να οριστικοποιήσουμε τον τρόπο εφαρμογής της οδηγίας. Επιπλέον το Εθνικό σχέδιο για τη μείωση των εκπομπών, έχει εγκριθεί από το υπουργικό συμβούλιο και έχει περάσει από τη βουλή. Αποτελεί το σχέδιο με το οποίο θα ανταποκριθούμε στη δέσμευσή που αναλάβαμε, περιορίζοντας τις εκπομπές για την πενταετία 2008-2012, στο +25% των τιμών του 1990. Και είναι ένας στόχος που μπορεί να επιτευχθεί. Το ενδιαφέρον μάλιστα είναι ότι πολλές από τις προτάσεις είναι και οικονομικά ωφέλιμες για τα νοικοκυριά. Ένας φεγγίτης για παράδειγμα μπορεί να υποκαταστήσει αποτελεσματικά ένα κλιματιστικό.

Θ.Γ.: 'Aρα εκτός από τις κυβερνήσεις το ζήτημα είναι και στα χέρια των απλών ανθρώπων...

Δ.Λ.: Σε μια εκπομπή πρόσφατα είπα ότι χρειαζόμαστε «γιαγιάδες». Γιατί αυτές είναι που παλιότερα φώναζαν να σβήνουμε το φως, να μην σπαταλάμε το γκάζι κτλ. Βέβαια τότε το έκαναν γιατί τα οικονομικά της Ελλάδας και των νοικοκυριών ήταν πολύ πιο σφιχτά. Όμως η φιλοσοφία αντιμετώπισης της ενέργειας ως ένα αγαθό προς εξοικονόμηση και όχι προς σπατάλη, θα πρέπει να γίνει αποδεκτή από την πλειοψηφία της κοινωνίας. Η τεχνολογία πλέον μας επιτρέπει να διατηρήσουμε το υψηλό βιοτικό επίπεδο που έφερε η σπατάλη, χρησιμοποιώντας πολύ λιγότερη ενέργεια. Πρέπει να δούμε πως θα καταφέρουμε να μεταδώσουμε αυτή την ανάγκη αλλαγής συμπεριφοράς.

Θ.Γ.: Η μάχη τελικά έχει χαθεί ή είναι ακόμα στο χέρι μας;

Δ.Λ.: Έχω κατηγορηθεί επανειλημμένα ότι είμαι υπερβολικά αισιόδοξος. Θεωρώ ότι η μάχη δεν έχει χαθεί, όμως πρέπει να υπογραμμίσω ότι δεν έχουμε πολλά περιθώρια χρόνου. Η αύξηση της θερμοκρασίας είναι ήδη γεγονός και για να την αντιστρέψουμε πρέπει να αρχίσουμε από τώρα να παίρνουμε μέτρα

Θ.Γ.: Ευχαριστώ πάρα πολύ για το χρόνο σας.